پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ طبق نقل‎های تاریخی، عمر پیش از وفاتش، شورایی شش نفره تشکیل داد متشکل از امام علی (علیه السلام)، عثمان، طلحه، زبیر، سعد بن ابی وقاص و عبدالرحمان بن عوف.[1] صهیب بن سنان را نیز با شمشیر بر آنان مراقب قرار داد تا اگر بعد از سه روز، همگی بر یک فرد متفق نشدند و به‎عنوان خلیفه تعیین نکردند، همگی را گردن بزند![2] اگر موافقین یک نفر، بیشتر بودند، او خلیفه است و اگر سه نفر به یکی و سه نفر به دیگری رأی دادند، خلیفه آن کسی است که عبدالرحمن بن عوف حامی اوست![3]
امّا جدای از اینکه این شرط آخر روی چه ضابطه‎ای این حق بزرگ را به عبدالرحمن می‎داد، سبب شد تا نتیجه از ابتدا کاملا مشخص باشد، چراکه عثمان پدرزن عبدالرحمن و سعد پسر عموی وی بود و تعصبات خویشاوندی که در عملکرد عثمان در دوران خلافتش در مقدّم داشتن خویشان خود، بروز یافت، سبب می‎شد، این سه نفر در یک طرف باشند و خلیفه از میان آن‎ها باشد. این رازی نبود که قرن‎ها بعد مکشوف شود بلکه امام علی (علیه السلام) قبل از ورود به شورا و پس از رأی دادن عبدالرحمان به عثمان آن را آشکارا بیان نمود.
امام علی (علیه السلام) پس از آنکه عمر این شورا را تشکیل داد، عبّاس را دید و به او گفت که خلافت از ما بازداشته شد. عمر مرا با عثمان قرین نمود و گفت ملاک اکثریت است. و اگر دو نفر از یکی و دونفر از نفر دیگری طرفداری کنند، حق با گروهی است که عبدالرحمان در آن گروه باشد! سپس امام علی فرمود: «فسعد لا یخالف ابن عمّه عبدالرحمن و عبدالرحمان صهر عثمان لا یختلفون، فیولیها عثمان عبدالرحمان، أو یولّیها عبدالرحمان عثمان.[4] و سعد با پسر عمویش عبدالرحمان مخالفت نمی‎کند، و عبدالرحمان داماد عثمان است و با هم اختلاف نخواهند نمود. بنابراین یا عبدالرحمان، عثمان را متولی امر می‎سازد و یا عثمان او را.»
امام علی (علیه السلام) پس از رأی دادن عبدالرحمان به عثمان به وی فرمود: «حبوبته حبو دهر، لیس هذا أول یوم تظاهرتم فیه علینا فصبر جمیل و الله المستعان علی ما تصفون، والله ما ولیت عثمان الّا لیرد الامر الیک. و الله کل یوم هو فی شأن.[5] چونان همیشه به او بخشیدی، این اولین روزی نیست که علیه ما یکدیگر را یاری می‎کنید. پس صبری نیکو خواهم نمود و خداوند یاری رسان من است. به‎خدا سوگند عثمان را خلیفه نکردی جز به‎این خاطر که این امر به خودت بازگردانده شود. و خداوند هر روز در شأن و کاری است.» بنابراین وجود آن دو نفر دیگر اگر هر دو هم به امام علی (علیه السلام) رأی بدهند، نتیجه را عوض نخواهد کرد.
بنابراین مشاهده می‎شود این شورا چقدر تصنّعی بوده و هدف از قراردادن امام علی (علیه السلام) در آن، ایجاد فرصتی برای خلافت ایشان نبوده بلکه صرفا خاموش کردن صدای مخالفین بوده است.

پی‎نوشت:
[1]. ابن اعثم، الفتوح: ج2 ص324، دارالاضواء. و منبع دیگر.
[2]. همان، ص326.
[3]. طبری، تاریخ الامم و الملوک: ج4 ص 264 و 293، مؤسسه الاعلمی. ابن اثیر، الکامل: ج3 ص50. الدینوری، الامامة و السیاسة: ج1 ص28.
[4]. طبری، تاریخ الامم: ج3 ص294، مؤسسه الاعلمی. ابن شبّة: تاریخ المدینة: ج3 ص925.
[5]. طبری، تاریخ الامم: ج3 ص297، مؤسسه الاعلمی. ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة: ج1 ص193. ابن شبّة: تاریخ المدینة: ج3 ص929.

آدرس‎ها از کتاب سید جعفر مرتضی، الصحیح من سیرة الامام علی (علیه السلام): ج15 ص41-57 و 95 ، نشر ولاء المنتظر.

نویسنده: سلام