متن مقاله
در منظومه فقه سیاسی اهل‌سنت، اطاعت از حاکمی که بر مردم ظلم روا داشته و عنوان جائر بر او صدق می‌کند، واجب است. در همین راستا ابن‌حجر عسقلانی ادعای اجماع کرده و بیان می‌کند که اطاعت از سلطان متغلب، بهتر از خروج بر اوست.[1] در شرح موطا مالک درباره رای اکثریت اهل‌سنت آمده است که صبر در اطاعت از زمامدار ستمگر خیلی بهتر از خروج بر وی است.[2]
برادران اهل‌سنت در تایید این مساله به روایات وارده در این باب استناد می‌کنند. مثلا در روایتی وارد شده است که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) فرمودند:‌ اگر کسی از پادشاهش عمل مکروهی مشاهده کرد، بر آن صبر کند. کسی‌که به اندازه یک وجب از جماعت خارج شود (یا بر سلطان خروج کند) و بمیرد، به مرگ جاهلیت از دنیا رفته است.[3]
این در حالی است که روایات دیگری در تراث حدیثی اهل‌سنت یافت می‌شود که حاکم جائر را مورد مذمت قرار داده و او را مستحق آتش جهنم دانسته و بدترین مردم خوانده‌اند.[4] جالب توجه است که روایات دسته دوم (روایاتی که در مذمت حاکم جائر وارد شده است)، هم‌سوی با آیات قرآن است و باید در این مساله‌ آن‌ها را دارای اعتبار دانست. به عنوان نمونه دسته‌ای از آیات بر لزوم پایداری در برابر ظلم تاکید می‌کنند، مانند این آیه: «فَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ وَ مَن تَابَ مَعَكَ وَ لَا تَطْغَوْاْ  إِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِير؛ وَ لَا تَرْكَنُواْ إِلىَ الَّذِينَ ظَلَمُواْ فَتَمَسَّكُمُ النَّارُ وَ مَا لَكُم مِّن دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِيَاءَ ثُمَّ لَا تُنصَرُون.[هود/112 و 113] پس همان‏‌گونه كه فرمان يافته‌‏اى، استقامت كن و هم‌چنين كسانى‌كه با تو به‌سوى خدا آمده‌‏اند (بايد استقامت كنند)! و طغيان نكنيد، كه خداوند آن‌چه را انجام مى‏‌دهيد مى‌‏بيند!؛ و بر ظالمان تكيه ننماييد، كه موجب مى‏‌شود آتش شما را فرا گيرد و در آن حال، هيچ ولىّ و سرپرستى جز خدا نخواهيد داشت و يارى نمى‌‏شويد!»
و دسته‌ای دیگر نیز حق‌ستانی مظلوم را مشروع دانسته‌اند، مانند آیه «وَ لَمَنِ انتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِ فَأُوْلَئكَ مَا عَلَيهِْم مِّن سَبِيل.[شوری/41] و كسى‌كه بعد از مظلوم شدن يارى طلبد، ايرادى بر او نيست.»

پی‌نوشت:

[1]. عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری،‌ تحقیق: احمد بن علی العسقلانی، بیروت،‌ دار المعرفه، 1379 ق؛ ج 13، ص 7.
[2]. نمری، ابوعمر،‌ التمهید لما فی الموطا من المعانی و الاسانید، تحقیق:‌مصطفی بن احمد العلوی و محمد عبدالکبیر البکری، مغرب،‌ وزاره عموم الاوقاف و الشوون، 1387 ق، ج 23، ص 279.
[3]. عسقلانی، ابن‌حجر، فتح الباری، تحقیق: عبدالقادر شیبه، عربستان، ج 13، ص 7. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[4]. طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، تحقیق: حمدی بن عبدالمجید، موصل، مکتبه العلوم و الحکم، چاپ دوم،  1404ق،‌ ج 22، ص 170. بیهقی، ابوبکر، شعب الایمان، تحقیق:‌محمد السعید بسیونی زغلول، بیروت، دار الکتب العلمیه،‌ چاپ اول، 1410 ه، ج 6، ص 16.