پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ خواب و رؤیا در میان عموم مردم حتی تحصیل‌کردگان تأثیرگذار است. به یقین همه‌ی ما این ‌گونه افراد را دیده و برخورد ساده‌لوحانه‌ی تعدادی دیگر را تجربه کرده‌ایم. هرگز فراموش نمی‌کنم که بزرگ‌ترهای ما اگر خواب شخص سیّدی را می‌دیدند، آن‌را پذیرفته و برای خود حجت پنداشته‌اند. گفتنی است در وجود انواع خواب برای انسان‌ها و از جمله رؤیای صادقه شکّی نیست؛ و بحث‌های گوناگونی از عالمان دینی و راویان شیعه و سنی، درباره‌ی ماهیت خواب و انواع آن ارائه شده است.[1] اما مسئله‌ای که این‌جا مهم است، جایگاه رؤیا در تشخیص مصداق حجت الهی و معصوم می‌باشد؛ از نگاه عالمان دینی، خواب حجیت ندارد.
در طول تاریخ نیز وقتی ادعاهای مدعیان دروغین یا فرقه‌های انحرافی را بررسی می‌کنیم، از این مقوله به نحوی برای اثبات ادعاهای خود استفاده برده‌اند. از جمله می‌توان به ادعاهای احمد بصری استناد کرد. وی برای کشف حقیقت راهی پیشنهاد می‌دهد، و آن‌ راه این است‌که پس از خواندن دعایی به مدت چهل شب، حقیقت از طریق رؤیا کشف می‌شود.[2] البته همان‌طور که گفته شد این ترفند در طول تاریخ ابزار دست بسیاری از مدعیان دروغین بوده است.
مدعیان دروغین؛
1. ابوسعید ابوالخیر: صوفیان در عظمت ابوسعید ابوالخیر (قرن 5 هجری) به این داستان و خواب تمسک جسته‌اند که شیخ علی بن محمد بن عبدالله، معروف به ابن باکویه، از رقص و سماع ابو سعید ابوالخیر، برائت می‌جست اما در سه رؤیای پیاپی چنین می‌بیند که به او می‌گویند: «قوموا و ارقصوا لله» و از این‌جا یقین کرد که رقص ابوسعید بی‌اشکال است![3]
2. فضل الله حروفی: این شخص در قرن هشتم هجری در اصفهان زندگی می‌کرد. وی در این شهر ادعای مهدویت کرد. در کتاب «نوم‌نامه» اثبات مهدی بودن وی با خواب، و این‌که ادعا در خواب مورد تایید بزرگان هم قرار گرفته، آمده است.[4]
3. سید محمد نوربخش: نوربخشیه، فرقه‌ای صوفی منتسب به محمد بن عبدالله نوربخش (قرن 9 هجری) از پدری سید از اهالی خراسان، و از مادری ترک است. این فرد در نوشتاری با عنوان «رساله‌ی الهدی»، ادله مهدی بودن خود را بیان کرده که از جمله آن‌ها به خواب استناد نموده است. او می‌نویسد: «عمدة الواصلین و قدوة ارباب المکاشفه بالقین خلیل الله بن رکن الدین بغلانی گفت: رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) را دیدم که به مردم خطاب می‌کرد بیایید و با فرزند من بیعت کنید؛ و با دست اشاره به تو می‌کرد و آنان یقین داشتند که او همان مهدی موعود است.»[5] این فرد پس از نقل خواب دیگران در مورد خود، به رؤیای خویش و دیدارش با امام علی (علیه‌السلام) اشاره کرده است![6]
4. شیخ احمد احسایی: (قرن 13 هجری) در شرق عربستان، که آموزش‌های او اساس تشکیل جماعت شیخیه گردید.[7]
5. سید کاظم رشتی: پس از مرگ شیخ احمد احسایی مریدانش به سید کاظم رشتی مراجعه کردند و سید کاظم در اثبات حقانیت خود برای مریدانش به رؤیایی تمسک کرد.[8]

و از افراد دیگری که برای اثبات ادعاهای خود به خواب و رؤیا تمسک کرده‌اند، می‌توان به؛ علی محمد شیرازی (باب)،[9] حسینعلی نوری (بهاء)،[10] محمد احمد سودانی،[11] غلام احمد قادیانی،[12] حیدر مشتت [13] و ... اشاره کرد.

پی‌نوشت:

[1]. بحارالانوار، علامه مجلسی، دار احیاء التراث العربی، بیروت، ج58، ص 151.
[2]. بشارتی، احمد بن اسماعیل، واﺣﺪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎتی اﻧﺘﺸﺎرات اﻧﺼﺎر اﻻﻣﺎم اﻟﻤﻬﺪی، ص 24.
[3]. نفحات الانس، جامی، عبدالرحمن، تهران، کتاب‌فروشی محمودی، بی‌تا، ص 214.
[4]. مهدویان دروغین، رسول جعفریان، تهران، نشر علم، 1391ش، ص 107.
[5]. همان، ص 361.
[6]. همان، ص 364.
[7]. دایرة المعارف بزرگ اسلامی، جمعی از نویسندگان زیر نظر کاظم موسوی بروجردی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، ج6، ص 662.
[8]. تلخیص تاریخ نبیل، خزاز رازی، علی بن محمد، تهران، لجنه ملی آثار امری، 1328ش، ص 41.
[9]. همان، ص 230.
[10]. همان، ص 94.
[11]. مهدیان دروغین، ، رسول جعفریان، تهران، نشر علم، 1391ش، ص 205.
[12]. التبلیغ، غلام احمد قادیانی، الشرکة الاسلامیة المحدودة، سوریه، ص 105.
[13]. دجال بصره، علی کورانی، بوستان کتاب، قم، ص 47.