پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ اخوان المسلمین یکی از بزرگ‌ترین جنبش‌های فعال سیاسی در قرن اخیر است. این جمعیت در سال 1928 میلادی به رهبری «حسن البناء» در شهر اسماعیلیه‌ی مصر تاسیس شد[1] و تا عصر حاضر به‌عنوان یک جمعیت مبارز در کشور مصر حضور داشته است. اخوان المسلمین در نود سال فعالیت، با فراز و نشیب‌های فراوانی روبرو بوده است، که آخرین و مهم‌ترین اقدام این جمعیت، به‌دست آوردن حکومت مصر در سال 2012 میلادی است، که محمد مرسی از اعضای اخوان المسلمین به ریاست جمهوری کشور مصر منصوب گردید،[2] ولی به‌خاطر ضعف مدیریت و اعتماد به آمریکا و عربستان، بعد از یک‌سال با کودتای نظامیان از قدرت برکنار شد و اکنون او و افراد بسیاری از اعضای اخوان در زندان به‌سر می‌برند.
رهبری اخوان المسلمین را یک مرشد عام[3] بر عهده دارد، که اولین مرشد عام جناب حسن البناء بود، که در سال 1949 ترور شد. از آن زمان تاکنون هشت فرد دیگر نیز رهبری اخوان را برعهده گرفته‌اند و اکنون جناب محمود عزت رهبری اخوان را برعهده دارد. این در حالی است که اعضای اخوان المسلمین بیشترین تأثیر را از رهبران فکری خود پذیرفته‌اند. رهبران فکری اخوان المسلمین را جناب محمد غزالی، سید قطب و یوسف قرضاوی برعهده دارند. بنابراین برای آشنایی بیشتر با تفکر جریان اخوان المسلمین باید این شخصیت‌ها شناخته شوند.
این سه شخصیت و متفکر اگر چه هیچ‌کدام از علمای مذهبی سنتی محسوب نمی‌شوند و جایگاهی در الازهر مصر ندارند،[4] ولی انسان‌های روشن‌فکر و عالمی بوده‌اند، که کتاب‌های زیادی نگاشته‌اند و در صدد تقریب مذاهب اسلامی و وحدت شیعه و سنی نیز گام‌هایی برداشته‌اند، اما متاسفانه گاهی نیز سخنانی گفته‌اند که تفکیری‌ها از آن استفاده کرده‌اند. چنان‌چه سلفیان جهادی تکفیری از کتاب‌های «فی ضلال القرآن» و «معالم فی الطریق» سید قطب استفاده‌هایی در تکفیر جوامع اسلامی کرده‌اند، یا از سخنان شیخ قرضاوی در رابطه با اهل بدعت خواندن شیعیان در سال‌های اخیر استفاده‌های زیادی در تکفیر شیعیان شده است، تا جایی كه در كنفرانس چند سال قبل «علماء امت» که در قاهره برگزار شد، در كنار بعضی از شیوخ الازهر، ضمن «مشرك» خواندن «ایرانیان»، حزب‌الله لبنان را «حزب الشیطان» نامید.[5] این‌گونه سخنان باعث نگرانی علمای دل‌سوز اسلام شد، تا جایی که حضرت آیت‌الله سبحانی در نامه‌ای محترمانه از سخنان یوسف قرضاوی انتقاد کردند و این سخنان را شایسته ایشان ندانستند.[6]

پی‌نوشت:

[1]. حسن البناء موسس اخوان المسلمین.
[2]. مصلحی صادق، آشنایی با جریانات سلفی جهان اسلام اخوان المسلمین، موسسه آفتاب خرد، 1393، ص23
[3]. رهبر جماعت اخوان المسلمین مصر که به او «مرشد عام» می‌گویند، بالاترین مقام این جماعت است.
[4]. دانشگاه الازهر اگر چه یک دانشگاه بزرگ اسلامی است، ولی در واقع یک دانشگاه حکومتی است، زیرا همه اساتید جامعه الازهر از حکومت حقوق دریافت می‌کنند، به این جهت معمولا از حکومت نیز طرفداری می‌کنند، اما اعضای اخوان المسلمین از حکومت حقوقی دریافت نمی‌کنند، به همین جهت در مقام اظهار نظر آزاد هستند و به‌راحتی انتقاد می‌کنند.
[5]. پایگاه اطلاع رسانی مرکز بررسی‌های اسلامی، سخنان استاد سید هادی خسروشاهی در تاریخ 16/تیر/1392،«دیدگاه شیخ قرضاوی درباره : شیعه، تكفیر و فتوا - بخش نخست».
[6]. پایگاه اطلاع رسانی حوزه، مجله افق حوزه، شماره 201، «آیة اللّه العظمی سبحانی خطاب به دکتر یوسف القرضاوی» تاریخ انتشار: 8/مهر/1387.

نویسنده: مجتبی محیطی