پایگاه جامع فرق، ‌ادیان و مذاهب_ از جمله آیاتی که دلالت بر انتخابی بودن منصب امامت بلکه دلالت بر برگزیده بودن اهل بیت (علیهم السلام) از سوی خداوند دارد،‌ آیه اصطفاء است: «إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى آدَمَ وَنُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِیمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِینَ ذُرِّیةً بَعْضُهَا مِنْ بَعْضٍ وَاللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ [آل‌عمران/33-34] خداوند، آدم و نوح و آل ابراهیم و آل عمران را بر جهانیان برگزید. آنها فرزندان و (دودمانى) بودند كه (از نظر پاكى و تقوا و فضیلت) بعضى از بعض دیگر گرفته شده بودند؛ و خداوند، شنوا و داناست.»

واژه "اصطفاء" به معنای انتخاب و اختیار کردن است. چنانکه خلیل بن احمد فراهیدی می‎نویسد: «الصفو نقیض الكدر، وصفوة كل شیء خالصة وخیره... والاصطفاء: الاختیار، افتعال من الصفوة، ومنه النبی المصطفى، والأنبیاء المصطفون.[1] صاف، نقیض كدر می‌باشد و صافِ هر چیزی، خالص و خوب آن می‌باشد... و اصطفاء: باب افتعال از صفوه، به معنای انتخاب و اختیار می‌باشد و از همین باب گفته می‌شود: «نبی مصطفى» (پیامبر منتخب) و «انبیاء مصطفون» (پیامبران برگزیده).» بنابراین طبق این آیه، همان‌طور كه خداوند انبیا را شخصا انتخاب می‌کند، همچنین از نسل و ذریه آنان نیز انسان‌های صالح و شایسته‌ای برمی‌گزیند و قطعا اهل بیت (علیهم ‌السلام) نیز از همین نسل برگزیده و انتخاب شده هستند، چرا كه رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و نسل آن حضرت، از نسل حضرت ابراهیم (علیه السلام) است. این برداشت مورد تأیید روایات اهل سنّت نیز می‎باشد.

بخاری در صحیح خویش از ابن عباس درباره این آیه شریفه روایت نموده که: «المؤمنون من آل إبراهیم و آل عمران و آل یاسین وآل محمد صلى الله علیه و سلم، یقول الله عز وجل إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإبراهیم لَلَّذِینَ اتَّبَعُوهُ وهم المؤمنون.[2] مؤمنان از خاندان ابراهیم، عمران، یاسین و محمد (صلى الله علیه و آله) هستند. خداوند عزّ وجلّ می‌فرماید: سزاوارترین مردم به ابراهیم، آنها هستند كه از او پیروى كردند كه آنها مؤمنان هستند.»

سیوطی نیز در تفسیر الدر المنثور در ذیل این آیه شریفه شبیه همین روایت را از تفسیر ابن جریر،‌ ابن منذر و ابن ابی حاتم نقل نموده است.[3] وی همچنین ماجرایی را نقل نموده است که نشانگر آن است که علی (علیه السلام) نیز این آیه را در شأن اهل بیت (علیه السلام) می‎دانسته است: «وَأخرج ابْن سعد وَابْن أبی حَاتِم عَن جَعْفَر بن مُحَمَّد عَن أَبِیه عَن جده أَن علیا قَالَ لِلْحسنِ قُم فاخطب النَّاس قَالَ: إِنِّی أهابك أَن أَخطب وَأَنا أَرَاك فتغیب عَنهُ حَیثُ یسمع كَلَامه وَلَا یرَاهُ فَقَامَ الْحسن فَحَمدَ الله وَأثْنى عَلَیهِ وَتكلم ثمَّ نزل فَقَالَ عَلی رَضِی الله عَنهُ ذُرِّیة بَعْضهَا من بعض وَالله سمیع علیم.[4] ابن سعد و ابن ابی حاتم از جعفر بن محمد از پدرش از جدش نقل نموده است که امام علی (علیه السلام) به امام حسن (علیه السلام) فرمود بایست و برای مردم خطبه‎ای بخوان. امام حسن (علیه السلام) عرض کردند: از هیبت شما نمی‎توانم خطبه بخوانم در حالیکه شما را می‎بینم. پس امام علی (علیه السلام) از او پنهان شد به طوری که صدایش را بشنود و دیده نشود. امام حسن (علیه السلام) ایستاد و خدای را سپاس و ستایش نمود و صحبت کرد و پایین آمد. پس علی (علیه السلام) این آیه را خواند: «آنها فرزندان و (دودمانى) بودند كه (از نظر پاكى و تقوا و فضیلت) بعضى از بعض دیگر گرفته شده بودند؛ و خداوند، شنوا و داناست».

پی‌نوشت:

[1]. خلیل بن احمد الفراهيدي، كتاب العين، ج 7، ص 162-163، نشر دار الهجرة.
[2]. صحيح البخاري، ج4، ص138، تتمة الحديث 3430، بيروت: دار الفكر.
[3]. سیوطی، الدر المنثور، ج 2، ص 179، بیروت: دار الفکر.
[4]. سیوطی، الدر المنثور، ج 2، ص 180، بیروت: دار الفکر.