مرام ومسلک اهل حق
عید نوروز برابر با اول فروردینماه (تقویم شمسی)، جشن آغاز سال و یکی از کهنترین جشنهای بهجامانده از دوران باستان است.بنا بر داستانسرائی و نقلهای اساطیری اهل حق، جشن نوروز که یکی از جشنهای مهم در این فرقه قلمداد میشود، این جشن برای پایان آفرینش و خلقت انسان است.
تحریف آثار کلامی فرقه اهل حق، چنان با شدت در تکاپو بوده است و شتابان حرکت میکند که اخیراً کلامهایی ساخته و آن را کلام حضرت علی (علیهالسلام) معرفی کرده و در «دیوان گوره» وارد کردهاند که حاکی از برداشتها و اعمال سلیقههای فردی در این کلامها است.
پیروان مسلک اهل حق بنا بر دفاتر و کلامها خود، همواره اهل حق را، پیرو دین مبین اسلام و مکتب اهلبیت (علیهمالسلام) میدانند. اما گروه نوپدیدی که خود را نماینده اهل حق معرفی مینمایند و تحت عنوان "یارسانی" و "یارسانیزم" مشغول به ترویج اندیشه باطل "دین مستقل یارسان"، هستند، اظهار میکنند؛ چونکه اهل حق به قرآن اعتقادی ندارد پس دین مستقل است.
یکی از شخصیتهایی که در بین سرسپردگان فرقه اهل حق، دارای جایگاه خاصی است و منابع اهل حق او را یکی از رهبران مهم این فرقه، قبل از سلطان اسحاق میدانند که وعدهی ظهور سلطان اسحاق را داد، شخصی بنام «مبارک شاه» است. در سرودههایی منسوب به شاه خوشین، آمده است که او خود را مسلمان و پیرو مذهب شیعه اثناعشری معرفی مینماید که دلیلی بر اندیشه "یارسانیزم" است.
علیرغم اینکه مدفن سلطان اسحاق و بزرگان فرقه اهل حق به سمت مکه معظمه است و سیر مستمر سرسپردگان این فرقه نیز بر مراعات قبله اسلامی است، گروهی از پیروان فرقه اهل حق که بر طبل استقلال اهل حق از دیگر ادیان مخصوصاً دین مبین اسلام، میکوبند، خلاف این سیره را خواستار هستند.
برخی از نویسندگان گذشته اهل حق در ذکر داستانهای دینی جانب انصاف را رعایت نکرده و برخلاف روند حاکم، داستانهای عوامانه را به جای حکایتهای اصیل معرفی کردهاند. همین امر سبب شده اعتنا به منابع متنی اهل حق کاسته شود و نویسندگان اهل حق را به مهملگویی متهم کنند.
جریان یارسانیزم در میان اهل حق رسوخ کرده و تلاش میکند عقاید باطل خود را به نام اهل حق به خورد پیروان اهل حق دهد. ایشان برخلاف عقاید بزرگان اهل حق در تکریم پیروان ادیان الهی، مدعی شدهاند کسانی سلطان اسحاق را شاه خود ندانند، رو سیاه هستند.
در نزدیکی مکان دفن سلطان اسحاق در نزدیکی شهر «نوسود» در شهرستان پاوه استان کرمانشاه، در برخی از مسیرها، مقداری از خروش آن کم میشود که اهل حق طبق افسانهسازی خود، معتقد هستند سکوت سیروان، بهفرمان سلطان اسحاق است.
آدابورسوم و اندیشههای اهل حق همواره با افسانهسازیهای غیرقابلباوری همراه بوده است. یکی از این افسانهسازیها، داستان دیوار سواری «داود کو سوار» است که بهفرمان سلطان اسحاق سوار بر دیوار میشود و بهسوی «پیر میکائیل» میتازد.
سرسپردگان فرقه اهل حق از اینکه «غالی» خطاب شوند خرسند نیستند. درحالیکه بخشی از سرودههای یارسان که به شرححال و کرامات پیشوایان و بزرگان یارسان میپردازد یا بزرگان این فرقه از وصف خود سخن میگویند، حاکی از وجود عقاید غلوآمیز در این فرقه است.
یکی از اعمال عبادی در فرقه اهل حق گرفتن سه روز روزه موسوم به «مرنو» است. نورعلی الهی روزه مرنو را یکی از ارکان مسلک اهل حق میداند و معتقد است که این روزه، جنبه استصحابی دارد؛ یعنی انبیاء و اولیاء در هر دورهای، به هر اسم و کیفیتی این روزه را انجام میدهند و در زمان سلطان اسحاق هم متداول بود.
در اهل حق هفت نفر از یاران سلطان اسحاق بسیار مورد توجه هستند و برای آنها احترام زیادی قائلاند و معتقدند که تدبیر امور عالم برعهده ایشان است. اما در برخی از متون اهل حق آمده است که "هفتن" امر الهی را در جریان سجده ملائکه بر آدم، نادیده گرفتند و به تبعیت از شیطان حاضر به سجده در مقابل حضرت آدم نشدند و خداوند آنان را در قالب شیطان درآورد و هرکدام یک دوره مهمان ذات شیطان بودند.
مهمترین منابع درباره فرقه اهل حق، اشعاری است که به زبانهای کُردی با گویشهای: گورانی، اورامی و لکی و آذری، درباره اصول عقاید و باورهای فرقه اهل حق، در قالب اساطیر و افسانهها وجود دارد، اهل حق این اشعار مکتوب را "دفتر" یا "کلام" مینامند. بسیاری از دفاتر اهل حق به سدههای سوم تا سیزدهم هجری قمری منسوب است.
یکی از پرندگان مقدس در فرقه اهل حق "خروس" است که درباره آن داستانها و افسانه های متعددی در میان سرسپردگان آیین یارسان بیانشده است. اهل حق معتقدند ارواح طیبه که لیاقت ارتقاء پیدا کنند در جسم خروس برای قربانی شدن درراه خداوند را دارند، وارد خواهند شد.