پلورالیسم دینی به معنای نامقبول آن که در گفتار اول آمد پیامدهای منفی و مثبتی دارد که در این گفتار به اقتضای بحث به آن پرداخته می شود.
پیامد های منفی
اجتماع نقیضین
هواداران پلورالیسم گفته اند: «پلورالیسم به شکل کنونی آن متعلق به عصر جدید است. علی ایّ حال با تنوعی روبه رو هستیم که به هیچ رو، قابل تحویل به امر واحد نیست و باید این نوع را به حساب آوریم و نادیده نگیریم و برای حصول و حدوث تنوع نظریه داشته باشیم.» پلورالیسم ، معنا و ریشه ی دیگری هم دارد و آن این که، بدیل ها و رقیب های موجود واقعاً کثیر هستند؛ یعنی تباین ذاتی دارند. اختلاف مؤمن و گبر و جهود، اختلاف حق و باطل نیست، بلکه اختلاف نظرگاه، آن هم نه نظرگاه پیروان ادیان، بلکه نظرگاه پیامبران علیهم السَّلام است. با توجه به این رویکرد، هیچ مرزی برای ادیان و تجربه های دینی و فهم ها و تفسیرهای به رسمیت شناخته شده، قایل نیستند؛ یعنی همه را «عین وحی حق» می پندارند و همه ی ادیان را حق می دانند. با توجه به این که ادیان با یکدیگر تقابل دارند، می پرسیم: می توان پذیرفت که طرفین نقیض، حق و صحیح باشند؟ برای نمونه، آیا اعتقاد به خدایان سه گانه (مسیحیان) و ثنویت (زرتشتیان) و خدای یگانه (مسلمانان و یهودیان) همه حق و صحیح است؟ آشکار است که بر موضوع واحد، نمی توان محمول های متناقض را حمل کرد؛ زیرا به اجتماع نقیضین می انجامد. از این رو، وقتی می گوییم مبدأ، یگانه و واحد است، بدان معناست که دوگانه و سه گانه نیست. اگر هم بخواهیم همه ی این ادعاها را بپذیریم، اجتماع نقیضین را پذیرفته ایم که بطلان آن آشکار است.
________________________________________________
1- صراطهای مستقیم؛ س‍روش‌، ع‍ب‍دال‍ک‍ری‍م‌؛ ‫م‍وس‍س‍ه‌ ف‍ره‍ن‍گ‍ی‌ ص‍راط‫،۱۳۸۷، ص 2.
2- همان، ص 5.
3- همان، ص 01.
4- همان، ص 6.
5- تحلیل و نقد پلورالیسم دینی؛ ربانی گلپایگانی، علی؛ مؤسسه ی فرهنگی دانش و اندیشه ی معاصر، صص 17 - 37.