گفتار سوم: ضرورت و اهمیت بحث
پلورالیسم یا تعدد صراط ها یا تکثر گرایی در اصل دین و فهم دین، مطلبی است که با وجود قدیمی بودن مباحث آن در اروپا پس از آنکه چهره ی تازه به خود گرفت، دوباره در بین دانشمندان علوم مختلف ظاهر شد. و بیشترین ترویج آن توسط جان هیک ( متولد1922م) انجام گرفت. مکتبی که در مقابل انحصار طلبی به وجود آمد و قصد دارد حقانیت محض یک دین را زیر سوال برده و به تکثر ادیان و فر هنگ ها بپردازد..
نعمت ا... ولی نیز از موسسان فرقه نعمت ا...یه بوده و عقایدی صوفیانه دارد که در بین بعضی از مردم از وی به عنوان عارفی پیشگو یاد می شود. لکن مثل تمام صوفیه خود را در طریقتی پیر طریقت میداند که با نگاه صوفیانه همه را حق دیده، بدون تولی و تبری این را به مرتبه بالای توحید خود نسبت می دهد!
این نوشتار بر آن است تا پاسخگوی این سوال باشد که آیا پلورالیسم در اندیشه نعمت ا... ولی راه دارد یا خیر؟
هدف: در این تحقیق سعی شده است پلورالیسم در مکتب نعمت ا... ولی مورد بررسی قرار گیرد.
به همین منظور در فصل اول بعد از مقدمه و بررسی عناوین موضوع که در آن به واژه های پلورالیسم و نعمت ا... ولی پرداخته شد و پیشینه تحقیق آورده شده و ضرورت و اهمیت بحث در مورد نعمت ا... ولی که در بسیاری از سلسله های تصوف اسمش آمده مورد بررسی قرار گرفته است شده و دلیل اهمیت این تحقیق شمرده می شود و اهداف این تحقیق را مشخص می سازد.
در فصل دوم  بعد از مقدمه در گفتار اول به انواع و مصادیق پلورالیسم، که عبارتند از، بهره مندي يكسان اديان از حق و باطل ، اديان همگي راه هايي به سوي حق هستند ، پلوراليسم ديني بر پايه ي پوزيتيويسم ، پلورالیسم و نظریه ی دین به منزله ی پاسخ انسان به حقیقت غایی ، پلورالیسم به معنای مدارا با حفظ ادعای حقانیت خود یا پلورالیسم درست و نادرست ، پلورالیسم طولی ، پلورالیسم عرضی و پلورالیسم در اصول و فقه وآراء مجتهدین و پیامدهای پلورالیسم پرداخته می شود.پیامدهای منفی عبارتند از اجتماع نقیضین ، پلورالیسم خویش برانداز ، امتناع ایمان ، حجّیت نداشتن متون دینی ، بی اعتبار شدن عمل به گزاره های دینی و نقش هدایت گرایانه ی دین ، جواز بدعت و تعطیلی شریعت و پیامدهای مثبت هم زیستی مسالمت آمیز پیروان ادیان و گفت وگوی ادیان،  نجات اکثریت است.
تفاوت جامعه اسلامی با جامعه پلورالیستی: جوامعی که پلورالیسم دینی را پذیرفته اند، در پی مسایل مشترک هستند، در جامعه پلورایستی ادعا های مطرح شده که عبارتند از: وحدت جامع و کامل دین ، حجیّت مطلق و منحصر به فرد، در هیچ دینی وجود ندارد، همه ی ادیان معنای واحدی دارد ، محور بودن ایمان گرایی به جای شریعت مداری، همه ی ادیان بدون هیچ تفاوتی بر حقّند، بررسی شده تا به تفاوت آن با جامعه اسلامی پی برده شود .