پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یوگا سال‌ها است که خود را به عنوان یک ورزش ذهنی و بدنی، معرفی می‌کند. همچنین مروجان یوگا مدعی هستند که یوگا اثرات درمانی زیادی دارد. برخی مربیان یوگا در جلسات خودشان برای شاگردان (پرتوجویان) بیان می‌کنند که شخصی دیسک گردن و کمر داشت و با انجام حرکات یوگا درمان شد. یا خانمی با شرکت در جلسات یوگا، بیماری سرطانش درمان شد. یا شخصی دیگر با انجام تکنیک‌های یوگا، میگرن او درمان شد و ... .

بحث درمانگری به‌طور عمده، در حوزه علوم تجربی و پزشکی است. وقتی کسی ادعا می‌کند بیماری را به روش یوگا درمان می‌کند، ادعایی است که نیاز به اثبات دارد. مجامع علمی وقتی ادعایی را قبول می‌کنند که ابتدا با مِتد و روش علمی، مورد آزمایش قرار گرفته، اثبات شود و نتیجه این آزمایش را هم ارائه کند. متأسفانه خیلی از مربیان و مروجان یوگا فقط نقل قول این درمانگری‌ها را بیان می‌کنند و مستند علمی ندارند. اما برخی افراد سعی کردند با استفاده از روش‌های علمی بتوانند این مطالب را اثبات کنند. تقریباً هیچ کدام از آزمایشات علمی در این حوزه نتواسته ثابت کند که یوگا در درمان بیماری‌ها مفید بوده است.

گاهی در برخی از مقالات خبری منتشر می‌شود که بیماری سرطان یک یوگاکار، به واسطه انجام یوگا، درمان یا بهبود یافته است. اگر ادعا شود که اثرپذیری این شخص از یوگا طبق آزمایشاتی بوده است، باید گفت که معمولاً این آزمایشات یا از روش علمی مردود هستند یا نواقصی دارند، اگر هم نتیجه‌بخش باشند، مشکل بعدی هم این است که این آزمایشات، تکرار پذیر نیست. یعنی وقتی در یک مقاله ادعای درمان بیماری یا بهبود بیماری سرطان می‌شود، با تکرار آزمایش نتیجه واحد به دست نمی‌آید، کما اینکه آزمایشات این چنینی دیگری هم انجام شده و نتیجه‌اش ردّ درمانگری یوگا است. از طرف دیگر تحقیقات و آزمایشات مفصل پزشکی، خلاف این ادعا را ثابت کرده است و یوگا را عامل اصلی برخی بیماری‌ها و آسیب‌های جسمی معرفی کرده؛ مثلاً «افتادگی پای یوگا» یک نوع آسیب جسمی مختص یوگاکاران است.

به عنوان نمونه، مقاله‌ای با عنوان «اثربخشی یوگا درمانی برای میگرن: متاآنالیز مطالعات تصادفی کنترل شده»، با کلید واژه‌های «فراوانی سردرد، میگرن، کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده، یوگا درمانی» در سایت «پاپ مد» که مرجع علمی مقالات پزشکی جهان است منتشر شده است. در این مقاله، اثربخشی یوگادرمانی برای میگرن مورد بحث است. روش‌ این پژوهش، این‌گونه است که پایگاه‌های اطلاعاتی کتابخانه PubMed، Embase، Web of Science، EBSCO و Cochrane تا فوریه 2021 مورد جست‌وجو قرار گرفت و کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (RCTs) برای ارزیابی اثربخشی یوگا درمانی برای حمله میگرن گنجانده شده است. یافته‌های این پژوهش و نتیجه‌ای که در پایان مقاله آمده، این است: «یوگا درمانی ممکن است برای کاهش فراوانی سردرد بیماران میگرنی مفید باشد».[1]

این مقاله در نهایت بیان می‌کند که یوگادرمانی «ممکن» است برای کاهش «فراوانی سردرد» بیماران میگرنی، مفید باشد. یعنی اصلاً معلوم نیست یوگادرمانی چقدر اثر دارد و آیا اثر دارد یا نه؟ این نوع کارهای پژوهشی اصلاً درمانگری یوگا را نمی‌رسانند، ولی متأسفانه برای ترویج یوگا به این تحقیقات ناقص و بی‌ارزش استناد می‌کنند و به مخاطب، امر احتمالی را یک امر قطعی معرفی می‌کنند.

پی‌نوشت:
[1]. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35279587

Effectiveness of yoga therapy for migraine: A meta-analysis of randomized controlled studies،2022 Mar 10
محمد جواد نصیری