پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ سؤال از امکان دیدن و رؤیت خداوند توسط انسان یکی از مسائلی است که پیشینه‌ی طولانی‌ای داشته و ادیان الهی همواره در عصر خود با این پرسش روبرو بوده و هرکدام به نحوی به آن پاسخ داده‌اند. اسلام و قرآن به‌صراحت امکان رؤیت خداوند را نفی کرده و آن را غیرممکن می‌داند: «قالَ رَبِّ أَرِني‏ أَنْظُرْ إِلَيْكَ قالَ لَنْ تَراني موسى [اعراف/143] عرض كرد خدايا، خودت را به من آشكارا بنما كه ترا مشاهده كنم. خدا در پاسخ فرمود كه مرا هرگز نخواهى ديد.» اما سؤال اصلی این است که نظر کتاب مقدس مسیحیان دراین‌باره چیست؟ آیا کتاب مقدس همانند قرآن رؤیت خدا توسط انسان را منتفی می‌داند؟ یا اینکه معتقد است انسان می‌تواند خدا را ببیند؟

بررسی کتاب مقدس نشان می‌دهد که بین عهد عتیق و عهد جدید از کتاب مقدس بر سر امکان رؤیت خداوند، اختلاف و تناقض آشکاری وجود دارد. عهد عتیق از کتاب مقدس برخلاف قرآن معتقد است که خداوند قابل‌رؤیت و دیده شدن است؛ یعنی اینکه انسان می‌تواند خداوند را ببیند. در سفر پیدایش از کتاب مقدس چنین آمده است: «یعقوب گفت: در اینجا من خدا را روبرو دیده‌ام و با این‌ وجود هنوز زنده هستم. پس آن مکان را فنیئیل ( «چهره خدا») نامید.»[1] در این آیه یعقوب نبی تصریح می‌کند که خداوند را از روبرو دیده است و زنده نیز مانده است. وی با اشاره به زنده ماندنش یک آیه از کتاب مقدس را مردود و غلط می‌داند و آن اینکه در آیه‌ای از عهد عتیق رؤیت خداوند محال دانسته شده و تصریح کرده است کسی که مرا ببیند زنده نخواهد ماند: «و گفت: روی مرا نمی‌توانی دید، زیرا انسان نمی‌تواند مرا ببیند و زنده بماند.» [2]

در بخش‌های دیگر از عهد عتیق نیز تصریح‌شده که خداوند قابل رؤیت برای بنی‌آدم است. کتاب مقدس گواهی می‌دهد که موسی و هارون و شمار بسیاری از افراد نیز خدا را دیده‌اند: «و موسی با هارون و ناداب و ابیهو و هفتاد نفر از مشایخ اسرائیل بالا رفت؛ و خدای اسرائیل را دیدند و زیر پای‌هایش مثل صنعتی از یاقوت کبود شفاف و مانند ذات آسمان در صفا؛ و بر سروران بنی‌اسرائیل دست خود را نگذارد، پس خدا را دیدند و خوردند و آشامیدند.»[3] در بخشی دیگر از عهد عتیق نیز ماجرای روبه‌رو صحبت کردن خدا و حضرت موسی (ع) چنین بیان‌شده است: «در داخل خیمه عبادت، خداوند مانند کسی که با دوست خود گفتگو کند، با موسی رودررو گفتگو می‌کرد. سپس موسی به اردوگاه بازمی‌گشت، ولی دستیار جوان او یوشع (پسر نون) در آنجا می‌ماند. خدا قول می‌دهد با قوم خود باشد»[4] آری همه‌ی این شواهد نشان می‌دهد که عهد عتیق معتقد است که خداوند قابل رؤیت و مشاهده است. حال باید دید نظر عهد جدید دراین‌باره چیست؟

به همان اندازه که عهد عتیق رؤیت خداوند را ممکن دانسته و خبر از وقوعش نیز داده است، عهد جدید امکان دیدن خداوند را محال دانسته و وقوع آن را رد می‌کند. یوحنا در انجیل خود تصریح می‌کند که هیچ‌کس قادر به دیدن خدا نیست: «کسی هرگز خدا را ندیده است؛ اما عیسی، فرزند یگانه خدا، او را دیده است زیرا همواره همراه پدر خود، خدا می‌باشد. او هر آنچه را که ما باید درباره خدا بدانیم، به ما گفته است.»[5] البته وی معتقد است که عیسی مسیح خدا را دیده است، اما منشأ این اعتقاد نیز به همان انحراف توحیدی مسیحیت بر‌می‌گردد که معتقد به الوهیت عیسی مسیح شدند. به‌هرحال در این آیه تصریح‌شده است که هیچ بشری قادر به رؤیت خداوند حکیم نیست. در بخشی دیگر از عهد جدید نیز عبارتی به همین معنا و مفهوم آمده و امکان رؤیت خداوند را نفی کرده است: «کسی هرگز خدا را ندید؛ اگر یکدیگر را محبت نماییم، خدا در ما ساکن است و محبت او در ما کامل شده است.» [6]

همان‌گونه که مشخص شد عهد عتیق صراحتاً از وقوع رؤیت خدا خبر داده و دیدن خداوند را امری ممکن می‌داند و در مقابل عهد جدید، آشکارا امکان دیدن خداوند را نفی می‌کند. اگرچه این نوع تناقض در کتاب مقدس چیز بی‌سابقه‌ای نیست اما مسیحیان باید بگویند که بالاخره آیا خداوند دیدنی نیست و عبارت عهد عتیق که قائل به امکان دیدن خدا شده، اشتباه و غلط است؟ یا اینکه همان‌گونه که عهد عتیق بیان داشته خداوند قابل‌دیدن است و عبارت عهد جدید که آن را غیرممکن می‌داند، غلط و اشتباه است؟

پی‌نوشت:

[1]. ترجمه‌ی تفسیری کتاب مقدس، پیدایش 32: 30.
[2]. ترجمه‌ی قدیم کتاب مقدس، خروج 33: 20.
[3]. همان، خروج 24: 9_ 11.
[4]. ترجمه‌ی تفسیری کتاب مقدس، خروج 33: 11.
[5]. همان، یوحنا 1: 18.
[6]. ترجمه‌ی قدیم کتاب مقدس، رساله¬ی اول یوحنا 4: 12.