پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ چنان‌چه در مقاله‌ای به‌صورت مستقل بیان شد، وهابیت یکی از جریان‌های سلفیت است،[1] به این معنی که سلفیت، دارای شاخه‌های مختلفی است، و وهابیت یکی از این شاخه‌ها است.[2] اما در عین حال مهم‌ترین شاخه سلفی‌گری، وهابیت است. برای شناخت دقیق وهابیت و پی بردن به ریشه‌های فکری و عقیدتی این فرقه، باید ابتدا «اصحاب اثر»، سپس «اصحاب حدیث»، و در نهایت «ابن تیمیه» را شناخت؛ زیرا عمده عقاید وهابیت  برگرفته از عقاید ابن تیمیه است، و ابن تیمیه نیز از درون جریان اصحاب حدیث، خارج شده است. بنابراین برای شناخت وهابیت، لاجرم باید این جریانات شناخته شود.
در این مقاله «اصحاب اثر» را مورد کاوش علمی قرار می‌دهیم:
«اثر» مفهومی اعم از حدیث است، که افزون بر احادیث مروی از پیامبر (صلی الله علیه و آله)، گفتار و کردار صحابه و تابعین را نیز شامل می‌شود.[3] با این تعریف از اثر، می‌توان گفت: اصحاب اثر، به کسانی اطلاق می‌شد که قول، فعل و سیره صحابه و تابعین را حجت می‌دانستند و با استناد به سیره و سخنان صحابه و تابعین فتوا می‌دادند. شاخص‌ترین فرد در بین اصحاب اثر، مالک بن انس (93 - 179 قمری)، رئیس مکتب مالکی است. وی در کتاب «الموطأ» حدود  ۱۷۲۰ روایت آورده، که 822 حدیث را از پیامبر (صلی الله علیه و آله)، و 898 اثر از صحابه و تابعان نقل کرده است،[4] و بر مبنای آن احادیث و آثار، فتوا داده است؛ یعنی مبنای فتاوای او بیشتر تحث تأثیر، اثر (گفتار و کردار صحابه و تابعین) بوده است.
اثرگرایی و اهمیت به سخن و سیره صحابه و تابعین در قرن اول اسلام، بسیار حائز اهمیت بوده است، زیرا با گسترش اسلام، مسلمانان تنها از طریق صحابه و تابعین با اسلام آشنا می‌شدند و اسلام را در رفتار و کردار صحابه می‌دیدند، از این‌رو سنت صحابه، مانند سنت پیامبر (صلی الله علیه و آله) ارزشمند بود؛ و اصحاب در نزد مسلمانان قداست خاصی داشتند، به‌گونه‌ای که همه‌ی کردار و رفتار صحابه، به نام اسلام نوشته می‌شد. در مقابلِ اصحاب اثر، اصحاب رأی، قرار داشتند که به «اثر» اهمیت نمی‌دادند، بلکه به قیاس و استحسان تمسک می‌جستند، رهبری این جریان را ابوحنیفه برعهده داشت.
هم‌اکنون نیز در بین اهل سنت، «اثر» دارای ارزش است، خصوصاً ابن تیمیه به اثر اهمیت می‌دهد و قول و سخن صحابه و تابعین و بلکه سه قرن اول اسلام را حجت می‌داند.[5] وهابیت که وامدار اندیشه‌های ابن تیمیه است، اثر صحابه، تابعین و تابعین تابعین (دوران سلف صالح) را سنت معرفی می‌کند، و اندیشه‌های جدید را بدعت می‌داند.

پی‌نوشت:

[1]. تفاوت وهابیت و سلفیت.
[2]. سلفی گری از آغاز تا کنون. 
[3]. دائرالمعارف بزرگ اسلامی، مدخل اصحاب حدیث، احمد پاکتچی.
[4]. در تعداد احادیث کتاب موطاء اختلاف است برخی 4000هزار و برخی 3000هزار و ابوریه به نقل از ابهری آورده است که مالک در این کتاب ۱۷۲۰ روایت آورده است. ویکی فقه، واژه موطاء مالک بن انس.
[5]. ابن تیمیه و جعل اصطلاح «سلف».