تاريخ گواهى مى دهد كه از زمانهاى دور، مسلمانان جهان، روز ولادت پيامبر گرامى را در هر سال جشن مى گرفتند و خطيبان به ذكر مدايح آن حضرت مى پرداختند. مبدأ اين نوع جشنها دقيقاً روشن نيست ولى صدها سال است كه اين گونه جشنها در بلاد اسلامى رواج داشته و دارد.

احمد بن محمد معروف به قسطلانى (متوفاى 923هـ)، از علماى مشهور قرن نهم، درباره جشنهايى كه در ماه ولادت پيامبر انجام مى گيرد، چنين مى گويد:

مسلمانان، پيوسته در ماه ميلاد پيامبر جشن مى گيرند، اطعام مى كنند، شبها به پخش انواع صدقات مى پردازند، اظهار شادمانى كرده و نيكيها را دو چندان مى كنند، و به قرائت اشعارى در تهنيت ولادت آن حضرت مى پردازند. بركات آن حضرت در هر سال نمايان مى شود. رحمت خدا بر كسانى باد كه شبهاى ماه ميلاد او را عيد گرفته، و دردى بر دردهاى كسى كه در قلب او مرض هست،مى افزايند.(1)

حسين بن محمد بن حسن معروف به «دياربكرى»(متوفاى 960هـ) نيز، كه از قضات مكه به شمار مى رود، در تاريخ خود مى نويسد: مسلمانان پيوسته ماه ميلاد پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم)را جشن مى گيرند، اطعام مى كنند، شبها صدقه مى دهند، اظهار سرور و شادمانى مى كنند، در نيكى به فقيران اصرار مى ورزند، به خواندن مولوديه مى پردازندو كرامات آن حضرت در هر زمانى نمايان مى گردد.(2)

اين دو نصّ تاريخى كه مربوط به قرن دهم است نشان مى دهد كه بزرگداشت روز ولادت اولياى الهى در تاريخ اسلام، ريشه ديرينه داشته و علما و دانشمندان مسلمان بر اين عمل صحه مى نهاده اند،و اين عمل مفهومى جز اظهار مودت به ساحت پيامبر ندارد.

همگى مى دانيم كه يكى از اصول اسلام، اظهار مهر و مودت به پيامبر است. قرآن كريم مى فرمايد:
(قُلْ إِنْ كانَ آباؤُكُمْ وَأَبْناؤكُمْ وَإِخْوانُكُمْ وَأَزْواجُكُمْ وَعشيرتُكُمْ وَ أَمْوالٌ اقْتَرَفْتُمُوهُ وَتِجارَةٌ تَخْشَونَ كسادها وَمساكنُ تَرْضَونَها أَحَبّ إِليْكُمْ مِنَ اللّهِ وَرَسُولِهِ وَجِهادٌ في سَبيلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتّى يَأْتِيَ اللّه بِأَمْرِهِ وَاللّهُ لا يَهْدِي القَوم الفاسِقين).(3)
«بگو اگر پدران و پسران و برادران و زنان وخاندان شما و اموالى كه گردآورده ايد و تجارتى كه از كسادش بيمناكيد و سراهايى را كه خوش مى داريد، نزد شما از خدا و پيامبرش و جهاد در راه وى دوست داشتنى تر است، پس منتظر باشيد تا خدا فرمانش را ] به اجرا در [آورد.وخداوند گروه فاسقان را راهنمايى نمى كند».

مودت و مهر به پيامبر يك دستور قرآنى است كه احاديث نبوى نيز بر آن تأكيد دارند. پيامبر گرامى (صلى الله عليه وآله وسلم)فرمود:
«والذي نَفْسِي بيدِه لا يؤُمنُ أحدُكم حتّى أكونَ أحبَّ الناسِ إليه من والدِه وَوَلَدِه».(4)
«سوگند به خدايى كه جانم در دست اوست، هيچ يك از شماها در دايره ايمان وارد نمى شويد مگر اينكه من محبوبترين انسانها نزد او باشم و مرا حتى از پدر و فرزندش بيشتر دوست بدارد».

روايات در اين مورد فراوان بوده و ذكر همه آنها خارج از ظرفيت اين فصل است، لذا به همين مقدار بسنده مى كنيم.

اصولاً، كسانى كه در ماه ولادت آن حضرت به جشن و سرور مى پردازند هدفى جز اظهار مهر و مودت نداشته،و در حقيقت، به وسيله اين جشنها، علاقه خود را به رسول گرامى(صلى الله عليه وآله وسلم)به نمايش مى گذارند.

قرآن مجيد به مسلمانان دستور مى دهد كه، علاوه بر ايمان به پيامبر، به تعزيز و تكريم او بپردازند:
(فَالّذينَ آمَنُوا بهِِ وَعَزّروهُ وَنَصَرُوه وَاتَّبَعُوا النُّور الَّذي أُنَزل عليه معهُ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُون).(5)
«آنان كه به پيامبر ايمان آورده و به تكريم او پرداخته و او را يارى مى نمايند و از نورى كه همراه وى فرو فرستاده شده پيروى كنند، آنان همان رستگارانند».

اين آيه به مسلمانان، چهار دستور مى دهد:
1. (آمنُوا به) : به پيامبر ايمان بياورند.
2. (عزَّرُوه) : به تكريم و تعظيم او بپردازند.
3. (ونصّرُوه) : (در سختيها) او را يارى كنند.
4. (واتَّبعُوا النُّورَ الذي أُنزِل معه) : از قرآنى كه با او فرستاده شده پيروى كنند.

با توجه به اين دستورهاى چهارگانه، تكريم و بزرگداشت پيامبر در روز ولادت وى، عمل به دستور دوم است كه قرآن از آن با جمله (وعزّروه)تعبير آورده است.

قرآن مجيد يكى از نعمت هاى الهى در حق پيامبر اكرم، را اين مى داند كه او را بلند آوازه كرده است:
(أَلَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ* وَوَضَعْنا عَنْكَ وِزْرَكَ * الّذي أَنْقَضَ ظَهْرَكَ* وَرَفَعْنا لَكَ ذِكْرَكَ).(6)
«آيا سينه تو را نگشاديم و بار گران را از دوشت برنداشتيم ـ بارى كه گويى پشت تو را مى شكست ـ و آيا نامت را بلند نگردانيديم؟».

با توجه به منّتهايى كه خداوند در آيات فوق بر پيامبر مى نهد، و گسترش نام و آوازه او در جهان را از نعمتهاى الهى مى شمارد، جشنهاى مسلمانان در ايام ولادت آن حضرت، نوعى تجسّم بخشيدن به مفاد اين آيه است.

اينك با توجه به آيات و روايات پيشگفته، بايد ديد جشنهاى مسلمانان در ايام ولادت پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلم)، چنانچه از امور حرام(همچون استعمال آلات لهو و لعب و اشعار غنائى) خالى باشد، چه حكمى دارد؟ تكريم پيامبر است يا تحقيروى؟ ابراز محبت است يا دشمنى؟
مايه بلند آوازه شدن نام و ياد پيامبر است، يا نه؟
جواب روشن است و همگان اين اعمال را موجب تكريم و ابراز محبّت به پيامبر و كمك به بلند آوازى نام او مى دانند.
بنابراين، آيا مى توان چنين جشنهايى را تحريم كرد؟!

-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
1 . المواهب اللدنية:1/27.
2. تاريخ الخميس:1/323.
3 . توبه/24.
4 . جامع الأُصول:1/237، شماره 21.
5 . اعراف/157.
6. انشراح/1ـ4.
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------