پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یوگا یک مکتب عرفانی شرقی است که خاستگاه آن هندوئیسم است. در مکتب یوگا اعتقاد بر این است که ذهن به ناخالصی‌ها آلوده بوده، عقل در اثر اندیشه‌های زشت و پلید معیوب می‌باشد، انسان هرگز به حقایق معنوی دست نخواهد یافت و باید مراحلی را طی‌کند تا پالایش و اشراق ذهن صورت بگیرد.

باید دانست اشکال اصلی یوگا این‌است که یوگا یک مکتب عرفانی یا فلسفی واقعی نیست. بلکه طریقی آزاد و مرتاضانه جهت تقویت اراده، با هدف ناچیز کردن و عاجز نمودن جسم یوگی می‌باشد.[1] عارف در بینش خود به شهود حقیقت نایل می‌شود و به مقام قرب الهی و فنا در ذات خداوند می‌رسد و فیلسوف به فهم جهان و داشتن تصویری جامع و کامل از جهان در ذهن خویش می‌پردازد. به عبارت دیگر، بینش عرفانی سخن از سلوک و شهود یا «شدن» و در بینش فلسفی سخن از «شناختن» و «فهمیدن» است. روش عرفانی مبتنی بر تزکیه و تهذیب نفس و نورانیت باطنی و اشراق انوار الهی است و روش فلسفی بر عقل و استدلال و برهان تکیه دارد. ابزار معرفتی عارف «قلب و دل» و ابزار معرفتی فیلسوف «عقل و ذهن» است؛ ولی در یوگا هیچ طریقی جهت رسیدن به این دو روش و ابزار نیست. از این‌رو، یوگا بیش‌تر به یک مکتب «تن‌گرا» و ورزشی با تمایلات روان‌شناسانه می‌ماند تا به یک مکتب عرفانی و فلسفی.[2]
تمامی مبانی نظری و عملی یوگا، حول محور تن و بدن انسان می‌باشد که بیشتر آن‌هم در قالب تمرینات ورزشی نمود یافته است. «گرایش یوگا؛ یعنی شناخت ساختار روانی انسان. از این‌رو، می‌توان یوگار را نوعی روانشناسی نام نهاد.[3]

پی‌نوشت:

[1]. ادیان و مکتب‌های فلسفی هند، داریوش شایگان، امیرکبیر، تهران، ج2، ص 625.
[2]. نقد و بررسی مدعی معنویت، علی محمدی هوشیار، ذکری، 1396، ص 138.
[3]. ادیان و مکتب‌های فلسفی هند، داریوش شایگان،  امیرکبیر، تهران، ج2، ص 625.