پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ خداوند متعال ماه را وسیله‌ای برای شمارش ایام و سال‌ها برای همه انسان‌هایی که در شهر، روستا، صحرا و بیابان و ... زندگی می‌کنند قرارداده است تا مردم در انجام به‌موقع کارهای خود سردرگم نباشند. چنانچه در قرآن می‌فرماید: «یَسئَلونکَ عنِ الأهلّةِ قُل هیَ مواقیتُ للنّاسِ والحج [بقره/ 189] از تو درباره هلال‌های ماه می‌پرسند، بگو: برای آن است که مردم وقت کارهای خویش و زمان حج را بشناسند». به نظر مفسران اینکه کلمه "حج" بلافاصله بعد از کلمه "للناس" آمده است بیان کننده تقویم شرعی به دنبال تقویم کارهای روزمره زندگی مردم است. همان‌طور که مردم، می‌توانند موقعیت‌های زمانی و وقت کارهای خویش را با مشاهده هلال ماه بشناسند، بخش قابل توجهی از عبادات و اعمال واجب و مستحب مانند حج، روزه، شب قدر و برخی مسائل حقوقی مانند افزایش دیه در ماه‌های حرام، به مسئله رؤیت هلال اول ماه وابسته هستند.

بحث رؤیت هلال و فهمیدن اول و آخر ماه به‌قدری مهم است که به‌عنوان مثال اگر ماه رمضان ۲۹ روزه باشد فردای آن روزعید فطر و روزه گرفتن حرام است و در غیر این صورت فردای آن روز، سی‌امین روز ماه رمضان است و روزه آن واجب است. از این روی، در این‌که حلول ماه به رؤیت و مشاهده هلال ثابت می‌شود، هیچ اختلاف و تردیدی میان فقیهان شیعی وجود ندارد.

اما محمد اسماعیل صلاحی درویش گنابادی از باب اینکه خود را قطب و ولی خدا بر روی زمین می‌داند و خواسته اظهار فضلی کرده باشد در اظهار نظری عجیب، قائل به عدم نیاز به رؤیت هلال برای ثبوت اول ماه شده و محاسبات نجومی را برای این کار حجت دانسته و می‌گوید: «هو 121

من شهد منکم الشهر فلیصمه (او فلیفطره)

از آنجا که شهود در این آیه شریفه اعم از علمی و عینی (به چشم عادی یا مسلح) است بنابراین محاسبات نجومی حجت شرعی محسوب می‌گردد و طبق محاسبات تقویمی فردا اول ماه شوال و عید سعید فطر است و البته اجماع ملت معین عید می‌باشد که فرمود الذی جعلته للمسلمین عیدا و ظاهر در این عبارت اجماع عمومی است بنابراین لازم است عموم مسلمانان محاسبات نجومی را من بعد حجت دانسته برای روزه یا عید و یا سایر مناسک به تقویم رجوع نمایند و عید را که فلسفه آن ظهور وحدت جمعی است، اسباب تفرقه قرار ندهیم.

در مورد فطریه هم که یادداشت فطرت ایمان است، مانند سال‌های گذشته به دستورالعمل حضرت نورعلیشاه ثانی قدس سره در اعلامیه صادره از ایشان عمل نمایند.

بنده کمترین؛ محمد اسماعیل صلاحی – محبوب علیشاه»

این در حالی است که اکثر علما بر اعتبار این طریق، اتفاق رأی دارند. حتی بیشتر علما نیز آن را ضروری دین شمرده‌اند. چنانچه سید مرتضی درباره سیره مسلمانان در این باره می‌گوید: «بدیهی است که مسلمانان، از روزگار پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) تا این روزگار، برای آن‌که به آغاز ماه‌ها علم پیدا کنند، به رؤیت توسل و تمسک جسته‌اند. همچنین آیات و روایات زیادی مبنی بر حجیت و اعتبار رؤیت هلال وارد شده است». [1]

علامه حلی نیز اجماع مسلمانان را از صدر اسلام، به رؤیت هلال، ثابت می‌داند و حتی آن را از سیره پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌داند و می‌گوید: «به‌راستی رؤیت هلال، که اصلی در دین است، در شریعت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) معلوم و روشن می‌باشد و احادیث بر اعتبار آن تواتر دارد و تردیدی در آن نمی‌دانیم. همچنین فقیهانی چون: مقدس اردبیلی، صاحب مدارک، مولا مهدی نراقی، سید علی طباطبایی و صاحب جواهر اعتبار این طریق را، اجماعی و بی‌تردید دانسته‌اند». [2]

پی‌نوشت:
[1]. علم الهدی، سید مرتضی، رسالة فی الرد علی اصحاب العدد، نشر دارالقرآن الکریم، قم، ج ۲، ص ۱۹
[2]. علامه حلی، حسن بن یوسف، منتهی المطلب، نشر آستان قدس رضوی، مشهد، 1412 ه ق، ج ۲، ص ۵۸۸