تاریخ پر است از وقایع و حوادث گوناگون؛ پر است از حقائق واقعی و غیر حقیقی؛ پر است از مطالب تلخ و شیرین که هر یک به نوبه‌ی خود جای تحقیق و بررسی دقیق را می‌طلبد. یکی از مسائلی که اختلاف نظر در میان برخی از مذاهب اسلامی دارد، قبر و بارگاه شخصیت طراز اول جهان اسلام، یعنی حضرت علی (علیه‌السلام) است. معروف است که قبر امیرالمومنین، علی (علیه‌السلام) به طور کلی ناشناخته بوده، چرا که آن حضرت، مخفیانه به خاک سپرده شده، از بیم این‌که خوارج و منافقان و دشمنان ایشان، قبر مطهر ایشان را هتک حرمت و نبش قبر کنند، پس مکان قبرشان طبق وصیتشان که پیامبر اکرم به ایشان اطلاع داده بود، ناشناخته باقی ماند.
لذا اگر در منابع فریقین تحقیق کنیم به این مطالب تاریخی دسترسی پیدا می‌کنیم که علمای اهل سنت، مانند خطیب بغدادی، ادعا می‌کند که شنیدم از ابوبکر طلحی که می‌گفت اباجعفر منکر این است که آن قبری که در پشت کوفه، «نجف» زیارت می‌شود، قبر علی بن ابی‌طالب باشد. حضرمی می‌گوید که اگر شیعیان بدانند که در این‌جا قبر چه کسی است با سنگ آن را می‌زنند، این قبر مغیره بن شعبه است.[1]
برخی دیگر مثل ابن تیمیه که به عنوان کینه‌توزترین افراد نسبت به اهل بیت و به‌ویژه حضرت علی (علیه‌السلام) است، ادعا می‌کند که: «مزاری که در نجف است طبق نظر اجماع اهل معرفت، قبر حضرت علی (علیه‌السلام) نیست، بلکه گفته شده، قبر «مغیره بن شعبه» است، و کسی هم ذکر نکرده قبر حضرت علی (علیه‌السلام) بوده است؛ مزار و قبر علی (علیه‌السلام) طبق نظر عموم علما، قبر او نیست، بلکه قبر مغیره بن شعبه است، زیرا این مزار، بعد از گذشت 300 سال از وفات علی (علیه‌السلام) در دوران حکومت آل بویه ظاهر شده است.»[2]
اما جمع کثیری از علما و مورخین از اهل سنت، مانند یعقوبی، ابن حزم، ابن ابی‌الحدید، ابن صباغ مالکی، خفاجی، ابن نجار بغدادی، ابن عساکر، یاقوت حموی، و دیگران قبر مغیره بن شعبه را در محل متفاوتی از نجف، یعنی در محله «ثویه» می‌دانند و قبر حضرت علی (علیه‌السلام) طبق روایات زیادی در همین محل فعلی، یعنی منطقه «غری» بیرون کوفه، نجف امروزی می‌دانند که محل زیارت است و اصحابشان را به همین کار تشویق می‌کردند؛ عالمان دیگری مثل ابونعیم اصفهانی، ابن ابی الحدید، طبرانی، ابن سعد، سیوطی، مسعودی، محب الدین طبری، شبلنجی و برخی دیگر، متفقاً بر همین محل اتفاق نظر دارند.[3]
اما آن‌چه باعث اختلاف در میان مذاهب مختلف گردید، این بود که امام حسن (علیه‌السلام) و دیگر فرزندان حضرت علی (علیه‌السلام) برای مصون ماندن قبر مطهر پدرشان، علی (علیه‌السلام) از تعرض و جسارت و کینه‌ورزی خوارج و امویان،[4] علاوه بر مخفی نگه داشتن قبر مطهر، ترفند دیگری را به‌کار بستند و آن ترفند چیزی نبود، جز گسیل کردن تابوت‌های متعدد و تشیع جنازه‌های صوری به نقاط مختلف اطراف کوفه،[5] در نتیجه این چاره‌اندیشی فرزندان آن امام همام، موجب پدید آمدن برخی اختلاف نظرها در میان مذاهب اسلامی در تعیین مکان دقیق قبر حضرت شد و برای مثال، مکان‌هایی مانند: زاویه مسجد کوفه، دار الاماره کوفه، قبرستان بقیع، میدان کوفه و نهایتاً مکانی مجهول در بیرون کوفه را به عنوان قبر آن حضرت ذکر کردند.[6]
اما در منابع تاریخی و روایی شیعه آمده است که مثلاً: «انّ زین العابدین-ع- ورد الی الکوفه و دخل مسجدها و به ابوحمزه الثمالی و کان من زهاد الکوفه و مشایخها... فقلت یابن رسول الله ما أقدمک الینا؟ قال: ما رأیت ولو علم الناس ما فیه من الفضل لأتوه ولو حبوا. هل لک ان تزور معی قبر جدّی علی بن ابی‌طالب...[7] امام سجاد (علیه‌السلام) ضمن زیارت قبر امام علی (علیه‌السلام) در همان محل امروزی، «نجف اشرف»، ابوحمزه ثمالی یکی از اصحاب خود را نیز به زیارت قبر آن حضرت در همین‌جا توصیه می‌کرد.»
در کافی روایت شده که از احمد بن محمد از ابن ابی‌عمیر... از عبدالله بن سنان که گفت عمر بن یزید نزد من آمد و به من گفت سوار مرکب شوم، ... تا به محل «الغریّ» نجف امروزی به قبری رسیدیم. وی گفت: پیاده شوید این‌جا قبر امیرالمؤمنین است، به او گفتم از کجا دانستی؟ گفت: من چند بار همراه با امام صادق (علیه‌السلام) زمانی که در حیره حضور داشتند، به زیارت آن آمده‌ام و حضرت به من خبر داد که این همان قبر جدّش علی (علیه‌السلام) است.[8]
هم‌چنین حکایت مشهور و معروف در منابع شیعه و اهل سنت، در ضمن روایتی از به شکار رفتن هارون الرشید در اطراف کوفه و ... آمده،[9]
در نتیجه کسانی مانند خطیب بغدادی و یا ابن تیمیه و هم‌فکران او که این‌گونه شک و تردید می‌کنند که محل دفن حضرت علی (علیه‌السلام) در جای دیگری غیر از این محل مشهور است، یا از جهل و بی‌اطلاعی ایشان است و یا از روی کینه‌توزی و دشمنی آن‎‌ها سرچشمه می‌گیرد.
فاعتبروا یا اولی الابصار

پی‌نوشت:

[1]. تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، دارالکتب العلمیه، بیروت ،لبنان، ج1 ص148.
[2]. دراسه فی الاهواء و الفرق و البدع، ناصر بن عبدالکریم العدل، مرکز الدراسات و الاعلام، دار اشبیلیا، ریاض، عربستان، ص280.
[3]. مقاتل الطالبین، ابونعیم اصفهانی، مکتبه الحیدریه، نجف، عراق، ج1ص26. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، مکتبه آیة الله نجفی مرعشی، قم، ایران، ج6 ص122. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[4]. الارشاد، شیخ مفید، موسسه آل البیت لاحیاء التراث، قم ،ایران، ج1 ص10.
[5]. شرح نهج البلاغه، ابن ابی‌الحدید، مکتبه آیه الله نجفی مرعشی، قم، ایران، ج4 ص82. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[6]. سمط النجوم العوالی فی أبناء الوائل و التوالی، العاصمی مکی، دار الکتب العلمیه، بیروت، لبنان، ج3 ص75. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[7]. فرحه الغری فی تعیین قبر امیرالمومنین، ابن طاووس، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه، ص76.
[8]. اصول کافی، شیخ کلینی، نشر علمیه اسلامیه، تهران، ایران، ج1 ص456.
[9]. اعیان الشیعه، علامه سید محسن امین، دار التعارف للمطبوعات، تهران، ایران، ج1 ص530.
فرحه الغری فی تعیین قبر امیرالمومنین، ابن طاووس، مرکز الغدیر للدراسات الاسلامیه، ص142.