در برهه‌ای از تاریخ اسلام، از زمانی که امپراطوری عثمانی از هم پاشید، اهل سنت و جماعت در دنیای اسلام با مسئله خلأ خلافت اسلامی روبرو شدند، خلافتی که از قرن‌های گذشته تا آن زمان ادامه داشت، لذا عوامل متعددی باعث شد که برخی از متفکرین اهل سنت به دنبال راه کاری برای احیای خلافت اسلامی باشند، از جمله این عوامل عبارتند از:
- نبودن خلافتی با عظمت و وسعت امپراطوری عثمانی.
- هجوم و رسوخ فرهنگ غربی با تمام ابعاد آن به جهان اسلام.
- وجود حاکمان مستبد و دست نشانده‌ با افکار و عقاید اسلام ستیز.[1]
در نتیجه زمینه‌ای فراهم شد تا روشنفکرانی مثل رشیدرضا و ... ظهور و بروز کنند؛ رشیدرضا هم با تأثیرپذیری از افکار و عقاید محمد عبده از یک‌سو و اندیشه‌ی سلفی وهابی عربستان از طرف دیگر، در پی احیای خلافت اسلامی بودند. لذا با نگارش مقالات و کتب، تمام تلاش خود را بر آن داشتند تا الگوی حکومت اسلامی را جایگزین خلافت جهانی کنند، چرا که معتقد بودند در زمان کنونی وقتی امکان برپایی خلافت اسلامی نیست، باید به فکر تشکیل یک حکومت اصیل اسلامی، آن هم در محدوده‌ی مرزهای جغرافیایی بود تا این خلأ پر شود و زمینه‌ساز خلافت اسلامی گردد.[2]
این عقیده و افکار در کشورهای مسلمان به صورت محسوسی پیاده شد، مثلاً «حسن البنا» موسس جریان اخوان المسلمین در مصر با تأثیرپذیری از همین عقیده، جماعت اخوان المسلمین را در سال 1928 میلادی راه‌اندازی کرد، هر چند که اعضای آن با این عقیده حسن البنا همراهی نکردند و به گرایشات دیگری متمایل شدند و جریانات دیگری مثل اخوان التوحید به رهبری جهیمان العتیبی و ابومحمد مقدسی با افکار و عقاید افراطی به‌وجود آوردند، اما ظهور تفکر جهادی تکفیری افراطی از بطن سرزمین‌های اسلامی، مثل کشور مصر و عربستان صورت گرفت و دامنه‌ی آن به سرزمین‌های دیگر مثل هند و پاکستان، با تشکیل «سپاه صحابه» و افغانستان مثل «القاعده و طالبان»، و عراق و سوریه «داعش» و... به‌وجود آمد.[3]
این حرکت‌ها نقطه‌ی آغازی بود در عصر حاضر تا به نام «جریان‌های افراطی تکفیری یا سلفیه جهادی» برای احیای خلافت اسلامی شهرت پیدا کند. حرکت‌هایی که باید بر علیه استعمارگران صورت می‌پذیرفت، اما با کارشکنی، دسیسه‌ها و مکر و حیله و فریب و ...، این جنبش‌ها درست بر علیه مسلمانان به‌کار گرفته شده و حاکمان خود فروخته با حرف شنوی از دشمنان قسم‌خورده اسلام، خون‌های زیادی از مسلمین را به زمین ریخته و منابع و ذخایر و ثروت‌های خدادادی هنگفت مسلمین به چپاول رفت.
فاعتبروا یا اولی الابصار

پی‌نوشت:

[1]. اخوان المسلمین، صادق مصلحی، موسسه مطالعات بنیان دینی، اندیشکده راهبردی ادیان و فرق و مذاهب، قم، ایران، ص10-14.
[2]. الخلافه...، رشید رضا، الهیئه المصریه العامه للکتاب، قاهره، مصر، ص23.
نقد جریانهای تکفیری، جمعی از نویسندگان، دار الاعلام، قم، ایران، فصل 9 ص225.
[3]. همان، فصل 7 ص181-200، فصل 8 ص206-222، فصل 9 ص225-242.