با نگاهی گذرا در کتب فریقین، به افراد و اسامی کسانی برخورد می‌کنیم که در مصیبت و عزای پسر پیامبر، امام حسین (علیه‌السلام)، گریستند و بعضاً سخنانی را ایراد کردند. هر چند مخالفین، طبق برخی از روایات ناهیه، عزاداری و گریه را صحیح نمی‌دانند، اما سیره این‌گونه افراد از مسلمین، حاکی از این است که رفتار آنان برگرفته از سیره پیامبر اسلام و امامان معصوم (علیهم‌السلام) است و هیچ مانعی از این نیست که عزاداری و گریه کنند، چرا که از صدر اسلام مرسوم بوده است؛ مثلاً وجود پیامبر اکرم و ائمه معصومین (علیهم‌السلام) به مناسبت‌های مختلف، عزاداری و گریه برای بعضی از افراد کردند. اما در واقعه کربلا افرادی مثل ام‌سلمه، ام‌ایمن، و زنان هاشمی و... به نقل کتب تاریخ فریقین، برای امام حسین (علیه‌السلام) عزاداری و نوحه‌سرایی کردند.
از صحابه و گریه‌کنندگان بر امام حسین (علیه‌السلام) افرادی مانند جابر بن عبدالله انصاری است. برخی از مورخان می‌نویسند وقتی اهل بیت پس از بازگشت از شام به کربلا آمدند، در آغاز ورود، با این صحابه روبرو شدند: «با گریه و اندوه یکدیگر را ملاقات کردند، آن‌گاه مجلس عزاداری برپا کردند، به گونه‌ای که جگرها را می‌سوزاند...»[1]
و نیز افرادی مثل انس بن مالک و زید بن ارقم، از صحابه پیامبر، بارها و بارها شاهد ابراز محبت‌ها و علاقه شدید پیامبر اکرم به فرزند عزیزشان امام حسین بودند، آنان وقتی سر بریده حسین را دیدند که از شهری به شهری می‌برند، بر این حادثه دردناک اشک ریخته و گریستند.[2] هم‌چنین زهری می‌گوید: «ربیع بن خیثم وقتی از شهادت امام حسین آگاهی یافت، گریه سختی کرد و گفت: جوانانی را به شهادت رسانیدند که...»[3] و یا افرادی مانند عبیدالله بن حرّ جعفی، از جمله اشخاصی بود که بر فرزند پیامبر و اهل بیت ایشان و شهدای کربلا گریست و مرثیه‌سرایی کرد.»[4] و نیز حسن بصری از جمله تابعانی بود که پس از آگاهی از نحوه‌ی شهادت حسین بن علی (علیه‌السلام) به شدت گریست، به طوری‌که شانه‌هایش می‌لرزید، آن‌گاه زمزمه می‌کند که: ذلیل است امتی که فرزند دختر پیامبرش را شهید کردند و...»[5] و مختار ثقفی یکی دیگر از کسانی بود که قبر امام حسین (علیه‌السلام) را پس از مراسم حج زیارت کرد و بر آن حضرت درود فرستاد و قبر مبارکش را بوسید و گریه شدیدی کرد و خطاب به آن حضرت چنین گفت: «ای مولای من! سوگند به جدّ و پدر و مادرتان، قسم به شیعیان و اهل بیت شما، سوگند به همه این‌ها، من مزه‌ی طعامی را نخواهم چشید تا از کشندگان شما انتقام بگیرم.»[6]
و نیز عزاداری و گریه توابین، آن هنگامی‌که بر سر مزار امام حسین آمدند، فریادها به گریه بلند شد: «صدای گریه و ناله سراسر قتلگاه را فرا می‌گیرد....»[7] هم‌چنین عزاداری مردم کوفه و شام و مدینه، آن هنگامی‌که با خطبه‌های آتشین حضرت امام سجاد (علیه‌السلام) و حضرت زینب (سلام‎الله‌علیها) بیدار شدند و گریه و ناله‌های شدیدی سر دادند.[8]

پی‌نوشت:

[1]. «وتلاقوا بالبکاء و الحزن و اللطم و اقاموا الماتم المقرحه للاکباد...» لهوف، سید بن طاووس، نشر اسوه، قم، ایران، ص82.
[2]. صواعق المحرقه، ابن حجر هیثمی، مکتبه القاهره، قاهره، مصر، الفصل الثالث...، ص189.
[3]. تاریخ النیاحه، شهرستانی، نشر انصاریان، قم، ایران، ص69.
[4]. همان، ص66.
[5]. همان، ص67.
[6]. اعیان الشیعه، محسن امین جبل عاملی، دارالتعاریف للمطبوعات، بیروت، لبنان، ترجمه سلیمان بن صرد خزاعی، ج7 ص300.
[7]. «صاحوا صحیه واحده بالعویل و البکاء...» همان، ج7 ص300.
[8]. تاریخ النیاحه، شهرستانی، نشر انصاریان، قم، ایران، ص70- 74- 91.
مقاتل الطالبین، ابوالفرج اصفهانی، مکتبه الحیدریه، نجف، عراق، باب 5 ص90.
اعلام النساء فی عالمی العرب والاسلام، عمر رضا کحاله، موسسه الرساله، بیروت، لبنان، ص508.
تذکره الخواص، سبط ابن جوزی، منشورات الشریف الرضی، قم، ایران، باب التاسع ص240.