حسن بصری دوست یا دشمن اهل بیت (ع)
پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ حسن بصری از افراد مؤثر در تبیین تفکر "اعتذار ابلیس" در تصوف است. وی با تباری نصرانی، منقولات اشخاصی چون کعب الاحبار و وهب بن منبه و عبدالله بن سلام را در روایات و آثار خود نشر میداد و حتی در تفسیر قرآن، از بیان اقوال اهل کتاب و اسرائیلیات رویگردان نبود. او در مورد ابلیس میگوید: «لو اظهر نوره للخلق لعبد الها» اگر ابلیس نور خود را به خلق بنماید، همه او را به معبودی و خدایی میپرستند. [1] سخنان حسن بصری مهمترین دستاویز برای برخی صوفیان در جهت تقدیس و تکریم شیطان قرار گرفت.
بعد از مطرح کردن این مطلب در اینستاگرام یکی از دراویش گفت: شماها هرگز نمیتوانید نور حق را خاموش کنید. در هر سخن، بزرگان و اولیا اسرار بزرگی نهفته که عالم و آدم باید بیایند و بروند شاید معدود افرادی به آن اسرار پی ببرند. یا حق
من: آری آن جلوه که فانی نشود نور خداست. تا آن بزرگ چه کسی باشد؟ نه حسن بصری که دشمن اهل بیت (علیهم السلام) بود.
درویش: من که تا به حالا ندیدم که هیچ سنی با اهل بیت (علیهم السلام) مشکل داشته باشد و دشمن آنها باشد. تا جایی که میدانم تمام سنیها جز عشق فراوان و انجام سنتهای پیامبر (صلی الله علیه و آله) و اهل بیت (علیهم السلام) کار دیگری انجام نمیدهند.
من: اول اینکه احتمالاً شما از دراویش اهل تسنن هستید که حسن بصری را سنی میدانید. ثانیاً شاید الان در ایران خیلی از برادران اهل تسنن به اهل بیت (علیهم السلام) عشق بورزند ولی همگی انجام دهنده سنتهای اهل بیت (علیهم السلام) نیستند و الا اگر اینطور بود که آنها را شیعه میدانستند. شما کشورهای عربی را ببینید که چقدر از آنها از اهل تسنن هستند و خیلی هاشون هم دشمن اهل بیت (علیهم السلام) هستند. حسن بصری هم مثل همینها بوده است. اگر تاریخ زندگی حسن بصری را مطالعه کرده باشید به افکار و عقاید منحرف این شخص پی میبرید که چطور با اهل بیت (علیهم السلام) دشمنی داشته است.
درویش: حسن بصری که از اهل سنت است ولی دشمنی حسن بصری با اهل بیت (علیهم السلام) اصلاً قابلدرک نیست. همیشه ایشان او را بهعنوان یار و محرم اسرار علی (علیه السلام) معرفی کردند.
من: درسته، حسن بصری از اهل تسنن است ولی برخی از دراویش شیعی او را شیعه میدانند. اما دشمنی حسن بصری با اهل بیت (علیهم السلام) از برخوردش و مجادله با ایشان کاملاً قابلدرک است. مثلاً بحث و مجادله او با امام علی (علیه السلام) گویای همهچیز است که نقلشده بـعـد از جنگ جـمـل، حضرت امیرالمؤمنین (علیه السلام) حسن بصری را در حال وضو گرفتن دید. به او فرمود: وضویت را خوب بگیر. حـسـن بـصـری گـفـت: دیروز افرادی را کشتی که شهادتین میگفتند و نمازهای پنجگانه را میخواندند و خوب هم وضو میگرفتند! امیرالمؤمنین(علیه السلام) فرمود: اگر آنان را بهناحق کشتم، پس چرا یاریشان نکردی؟ حسن بصری گفت: آری، برای کمک به آنان حرکت کردم تا به محلی از بصره (خریبه) رسیدم، مـنـادی صدا کرد که در این جنگ، قاتل و مقتول در آتش هستند. لذا با وحشت، برگشتم و تا سه روز این عمل تکرار شد. امـام (علیه السلام) فـرمـود: راسـت میگویی، آن منادی، برادرت شیطان بود و درست گفته است که قاتل و مقتول از سپاه ناکثین در آتش هستند. [2]
حسن بصری نزدیکی عجیبی با بنی امیه و حجاج ثقفی داشته است و قاضی دربار بنی امیه و فقیه دربار حجاج ثقفی بوده است. [3] حجاج خونخوار درباره حسن بصری میگوید: «اگر میخواهید یک مرد حقیقی و واقعی را بشناسید به نزد حسن بصری بروید.» [4] حسن بصری حتی بنی امیه را تنها راهحل نجات میداند و میگوید: «دین جز با آنان پا نمیگیرد هرچند ظلم و جور کنند، به خدا اصلاحاتی که خداوند به دست آنان (بنی امیه) انجام میدهد بیش از فسادهایشان است.» [5] اگر این دشمنی نیست! پس چیست؟
همه اینها نشاندهنده این است که واقعیت هیچوقت تغییر نمیکند ولی آن را وارونه جلوه میدهند. کما اینکه حسن بصری که از کارگزاران بنی امیه و دوست حجاج است را شیعه یار و محرم حضرت علی (علیهم السلام) و دوستدار اهل بیت (علیهم السلام) معرفی میکنند.
پینوشت:
[1]. دفاعیات عین القضات همدانی، ترجمه قاسم انصاری، تهران، منوچهری، 1385، ص 14
[2]. مجلسی محمدباقر، بحار الأنوار، مصحح مصباح یزدی محمدتقی و دیگران، بیروت، لبنان، ج ۴۲، ص ۱۴۲
[3]. واحدی تقی (صالح علیشاه)، در کوی صوفیان، تهران، راه نیکان، 1382، ص 299
[4]. یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ یعقوبی، ناشر دیجیتالی: مرکز تحقیقات رایانهای قائمیه اصفهان، ج 2، ص 246
[5]. فقیه ایمانی، سید محمدحسین، نقش امویان در اسلام، رویشگاه تصوف، تهران، راه نیکان 1386، ص 125
افزودن نظر جدید