پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ برخی تاریخ‌دانان یکی از علل فروپاشی سلسله صفویان را مواد مخدر ذکر می‌کنند و می‌گویند: متأسفانه از قرن هفتم میلادی این ماده وارد ایران شد، دروایش هندی نیز کشیدن مخدر را در ایران رواج دادند و در ابتدا نیز به صورت معجون و خوراکی مصرف می‌شد.

انگلیسی‌ها از طریق دراویش هندی نحوه مصرف تریاک را در ایران تغییر دادند و پای این دراویش را به دربار شاه باز کردند، نماینده ناپلئون در دربار عباس میرزا در خاطراتش نوشته است: وقتی که در دربار عباس میرزا بودم دیدم اطراف وی پر از درویش است این افراد به عنوان سائل و نیازمند به دربار می‌آمدند، زیرا ایرانیان به دست و دلبازی مشهور بودند و آنان را سر سفره خود می‌نشاندند وی نوشته است من به آنان مشکوک بودم و متوجه شدم هدف آن‌ها ترویج استفاده از مواد مخدر بین درباریان و مردم بوده است.

بسیاری از سلاطین صفوی مصرف‌کننده مواد مخدر بودند در تاریخ آمده است که شاه صفی، شاه عباس دوم، شاه سلیمان، شاه سلطان حسین مواد مخدر استفاده می‌کردند در بین سلاطین صفویه شاه عباس نه‌تنها مواد مخدر مصرف نمی‌کرد و اصلاً اجازه نمی‌داد کسی توتون و تنباکو استفاده کند و اگر متوجه می‌شد کسی چیزی مصرف کرده دستور می‌داد مجازاتش کنند. علمای نجف و کربلا در آن دوران مخالفت شدیدی با این اقدام کردند و فتاوی زیادی دادند. در فتاوی این علما آمده است: "اگر کسی تریاکی بود به او زن ندهید، با وی معاشرت نکنید، به مراسم‌هایش نروید." [1]

 با انتشار این پست در اینستاگرام با یکی از دراویش به بحث نشستیم. او معتقد بود که این مسائل ربطی به فرقه گنابادیه ندارد و گفت:

صوفی: از خود این مطلب معلوم است که این دراویش هندی بودند و ایرانی نبودند، لذا ربطی به دراویش داخل ایران مخصوصاً سلسله جلیله سلطان علیشاهی ندارند. خصوصاً اینکه سال‌هاست مصرف مواد مخدر در این سلسله ممنوع اعلام شده است.

من: منظور از دراویش هندی، فرقه نعمت‌اللهی هستند که اوایل صفویه از ایران اخراج شده و در دکن هند ساکن شدند و اواخر صفویه رفته رفته به کشور برگشتند.

صوفیه: واقعاً منظور شما آینه که این دراویشی که از هند وارد ایران شدند همان دراویش نعمت اللهی هستند؟

من: بله فرقه نعمت اللهی همگی از هند وارد ایران شدند. سؤال من این است که شما می‌گویید که مصرف مواد مخدر در فرقه شما ممنوع اعلام‌شده یعنی اینکه قبلاً مصرف می‌شده؟ درست فهمیدم

صوفی: بنده خدا اول همین حکومت هم کشیدن تریاک یک امر عادی محسوب می‌شده، چه برسد به دوران قدیم که انواع و اقسام کاربرد داشته است.

من: چه کاربردی برای شما دراویش داشته. هرچند از حضرات صوفیه منکشف به عمل آمده که چه سیر و سلوکی با این تریاک و حشیش و بنگ داشته‌اند. چنانچه در زمان صفویه دراویش مواد مخدر را مؤثر در خلسه و جذبه می‌دانستند. کما شاردن در سیاحت‌نامه خود دراین‌باره می‌نویسد: «ایرانیان برخلاف حقیقت و کیفیت واقعی حالتی که مصرف کوکنار (نوشیدنی تهیه‌شده از مواد مخدر) ایجاد می‌کند، مدعی هستند که حالتی که ایجاد می‌شود حالت خلسه است، یک جریان مافوق الطبیعه و جنبهٔ الهی در این جذبه وجود دارد.»[2] این مطلب نشان می‌دهد که دراویش چطور با زدن یک پُک زدن از بنگ و تریاک و خوردن کوکنار، عوالم خلقی را سیر کردند و وقتی به این عالم برگشتند تا توانستند شطحیات بر زبان راندند.

صوفی: بهترِ است که یک مقدار منصف‌تر باشیم و همه طریقت‌ها و سلاسل را با یک چوب نرانیم. شاید در برخی طریقت‌ها برای مجالس فقری خودشان از مواد مخدر استفاده می‌کردند و وجدی هم به آن‌ها دست می‌داده است ولی در طریقت نعمت اللهی گنابادی این‌طور نبوده و در این سلسله از این مسائل خبری نبوده و نیست. همین مسئله هم می‌تواند نشان‌دهنده حقانیت طریقت نعمت اللهی گنابادی باشد، چون طی طریقت در این سلسله بر اساس پاکی است و نیازی به مسبب دیگری نبوده و نیست.

من: اگر استعمال مواد مخدر در این فرقه نبوده است پس ملاسلطان گنابادی دقیقاً چه چیزی را حرام اعلام کرده است؟ اگر نبوده پس اقطاب دیگر این فرقه مثل رضا علیشاه چرا به دراویش دستور اکید شبیه التماس! می‌دادن که سراغ مواد مخدر نروند؟ پس چرا اقطاب فرقه گنابادیه تقریباً هرساله و در ایام خاص، دراویش را از نزدیک شدن به مواد مخدر بر حذر می‌دارند. تمام قرائن حتی سخنان خود شما نشان‌دهنده این است که مواد مخدر حتی از قرن‌ها پیش مورد استعمال دراویش بوده و حتی برای این کار خود نیز توجیهاتی همچون دست دادن جذبه و خلسه برای نزدیکی به‌حق تعالی را مطرح می‌کردند.

پی‌نوشت:
[1]. خبرگزاری دانشجو، کد خبری ۶۷۸۷۷۱، snn.ir/002qZv
[2]. شاردن، سر ژان، سیاحت‌نامه شاردن، ترجمه عباسی، نشر امیرکبیر، تهران، 1345، ج 4، ص 48