مطلب تفصیلی_ محمدعلی طاهری سرکرده عرفان حلقه، در کتاب انسان از منظری دیگر در تعریف و توصیف پله‌ی عشق؛ منکر تلاش و اراده انسان در مسیر رسیدن به خدای متعال شده است. او برای این‌که پله‌ی عشق را مرحله‌ای غیر قابل دسترس جلوه دهد، رسیدن به آن از طریق کوشش و اراده‌ی انسانیت را کاملاً نفی کرده و می‌گوید: «با سعی کوشش و تَقَلّا نمی‌توان به دنیای عشق دسترسی پیدا کرد؛ مثلا کسی بگوید تلاش خواهد کرد تا چند ساعت دیگر عاشق شود و یا بخواهد با تلاش به حقیقت جهان هستی پی ببرد.»[1]
او ادعا می‌کند «دنیای عرفان دنیای عشق است، پس فاقد هرگونه فن و روش و تکنیک، پند نصیحت و استدلال، سعی و کوشش و... بوده و دنیای بی‌ابزاری است.»[2]
این ادعا در حالی است که در قرآن کریم سعی و کوشش انسان در مسیر تعالی و قرب پروردگار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است: خداوند متعال می‌فرماید: «وَأَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَى[نجم/39] و اين‌كه براى انسان جز حاصل تلاش او نيست.»
در آیه دیگر آمده است: «یا أَیهَا الْإِنْسانُ إِنَّک کادِحٌ إِلی رَبِّک کدْحاً فَمُلاقِیهِ [انشقاق/6] ای انسان البته با هر رنج و مشقت (در راه طاعت و عبادت حق بکوش که) عاقبت حضور پروردگار خود می‌روی.»
در مفردات راغب درباره معنای کلمه (کدح) آمده است: کدح به معنای تلاش کردن و خسته شدن است.[3]
این آیات و آیات دیگری که تلاش و اراده‌ی انسان را در مسیر سلوک الی‌الله دارای ارزش و اهمیت زیادی دانسته‌اند، نشان دهنده جایگاه تلاش و اراده‌، در تمام مراحل عرفان است. بنابراین هیچ کس نمی‌تواند با جعل اصطلاحات و الفاظ به ظاهر جذاب ولی از درون تُهیِ از معارف ناب عرفانی، از خود سلب مسوولیت کرده و به دنبال ترویج سلوک بدون اراده و تلاش باشد.    
از طرفی ریاضت که در اصطلاح عرفان به معنای «تمرین و آماده ساختن روح برای اشراق نور معرفت»[4] است یکی از اصول مهم در عرفان عملی محسوب می‌شود. ریاضت مبتنی بر شریعت همواره در عرفان عملی مورد اهتمام اصحاب سیر و سلوک بوده است؛ زیرا در شریعت است که مبانی، اهداف و آثار ریاضت به نحو جامع و کامل تبیین شده است.
واژه ریاضت در زبان عربی به معنای تلاش انسان برای تربیت و اهلی کردن اسب است. همان گونه که بشر با تلاش و کوشش توانسته کره اسب چموش را تربیت کند و آن را رام و اهلی گرداند باید قوای حیوانی و نفسانی خود را کنترل و تابع عقل و شرع نماید تا مقدمات معراج معنوی و روحانی او تدارک شود. [5]
بنابراین باید گفت: محمد علی طاهری با نفی هر گونه تلاش و اراده در بعضی از مراحل عرفان، که از آن به پله‌ی عشق تعبیر کرده است، بیشتر به دنبال برجسته‌سازی فرقه کیهانی در زمینه نظریات عرفانی و همچنین جذب افراد با وعده‌ی رسیدن به کمال و تعالی بدون هیچ‌گونه زحمت و تلاشی است. یعنی هر کسی که به دنبال لقمه آماده در مسیر سیر و سلوک الهی است می‌تواند از طریق این فرقه به آن دست پیدا بکند.

پی‌نوشت

[1]. طاهری محمد علی، انسان از منظر دیگر، تهران، نشر ماندگار، ص 62.
[2]. همان، ص67.
[3]. مفردات راغب اصفهانی، مادة «کدح».
[4]. مرتضی مطهری، کلیات علوم اسلامی، نشر صدرا، ج 2، ص 139.
[5]. پایگاه اطلاع رسانی حوزه.