پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ در کتاب اسرارالتوحید آمده است که: «شیخ ابوعبدالله باکو به ابوسعید ابوالخیر اعتراض کرد و گفت: به جوانان برای رقص در سماع اجازه می‌دهی؟! ابوسعید در جواب وی گفت: جوانان را از هوای نفس خالی نباشند و هوای نفس بر ایشان غالب است و هوا بر همه اعضاء غلبه کند، اگر دست بزنند، هوای دستشان بریزد و اگر پای بردارند (پای‌کوبی و رقص کنند) هوای پایشان کم شود. چون بدین طریق، هوای نفس از اعضاء ایشان کم شود از دیگر کبایر نیز می‌توانند خود را نگه‌دارند.» [اسرارالتوحید، ص 223] عجب استدلال عجیبی، آیا تنها راه تخلیه هوای نفس جوانان، رقص و دست افشانی است؟! آیا ابوسعید ابوالخیر این نسخه را از اسلام و معارف اسلامی تجویز کرده است؟

در حالی ابوسعید ابوالخیر چنین اعتقادی دارد که برخی از بزرگان صوفیه به‌شدت با سماع مخالف بوده. جالب‌تر اینکه ابن عربی در رساله شاهد، دقیقاً نظری برخلاف ابوالخیر دارد و درباره صوفیان سماع گر می‌گوید: «رقص کنید و بدانید که تنها رقاصید و بدانید که هنوز در مرحله نفسانیات باقی هستید.» [ابن عربی، ابوعبدالله محی‌الدین محمد، رساله شاهد، نشر دار صادر، بیروت، ص 4] یا جنید بغدادی که در اواخر عمر خود سماع را ترک کرد درباره سماع می‌گوید: «هر مریدی را که بینی به سماع میل می‌کند، بدان که در او بطالت هنوز باقی است.» [فصوص الآداب/ چاپ دانشگاه تهران ص 192] چطور می‌توان رقص سماع را وسیله‌ای برای تخلیه هوای نفس دانست درحالی‌که بزرگان صوفیه مخالف سماع بوده و شخص سماع گر را غرق در نفسانیات می‌دانند.

پی‌نوشت:
محمد بن منور، اسرارالتوحید فی مقامات شیخ ابوسعید ابوالخیر، مصحح صفا ذبیح‌الله، فردوس، تهران، 1388، ص 223
باخرزی یحیی، اوراد الاحباب و فصوص الآداب، به کوشش ایرج افشار، انتشارات دانشگاه تهران، 1383، ص 192