بین شیعه و سنی این اختلاف وجود دارد که آیا پیامبر اکرم برای بعد از خود جانشینی را انتخاب کرده است یا خیر؟ به اعتقاد اهل سنت، پیامبر این امر را به عهده مردم و شورا گذاشته است، اما این نظر با توجه به آیات و روایاتی که به نوشتن وصیت توصیه شده است و این‌که حضرت نیز از زمان رحلت خود باخبر بوده‌اند و همگان را آگاه ساخته بودند، منافات دارد.

پیامبر در طول 23 سال تبلیغ دین مبین اسلام دائماً به امر جانشین خود تذکر و سفارش می‌کردند، که اولین آن جریان یوم الانذار و آخرین آن واقعه حجه الوداع بود؛ حال اگر ولایت امیرالمومنین پذیرفته می‌شد، چه می‌شد؟ پاسخ پیامبر اکرم این است: «اگر علی را ولیّ و سرپرست خود قرار دهید، او را هدایت شده و هدایت کننده خواهید یافت و همه شما را به راه راست هدایت خواهد کرد.»

شیعه معتقد است، جانشینی پیامبر انتصابی است، و اهل سنت آن را انتخابی و توسط مردم می‌دانند، ولی خلیفه دوم توسط شخص ابوبکر انتخاب شد و اجماعی در انتخاب خلیفه دوم شکل نگرفت. در نتیجه خلیفه می‌تواند به صورت انتصابی به خلافت برسد و با این روش، هیچ مشکلی پیش نمی‌آید.

برخی از صحابه در كنار بستر بيمار پيامبر، از نوشتن وصيت ایشان جلوگيری کردند، که با این کار چند مخالفت آشكار قرآنی انجام دادند: مخالفت با آيه‌ای که سخنان پیامبر را جز وحی نمی‌داند؛ مخالفت با آیه تبعیت از رسول خدا؛ مخالفت با آیه بلند نکردن صدا در محضر پیامبر؛ مخالفت با آيه رضایت کامل به داوری پیامبر و نهی از اذیت پیامبر، و با این کار موجبات گمراهی امت اسلام را سبب شدند.

ابن‌سمون می‌گوید: از مدینه به قصد بیت المقدس خارج شدم، مقداری تمر صیحانی نیز همراه خود برداشتم. هنگامی که به بیت المقدس رسیدم، دلم هوای رطب کرد. نفسم را سرزنش کرده و گفتم: از کجا برایت رطب تهیه کنم؟ وقت شام به سراغ تمرهایی که با خود آورده بودم رفتم، ناگهان دیدم که تبدیل به رطب شده‌اند.

پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) بارها و در جریانات مختلف از حضرت علی (علیه السلام) تمجید کرده و وی را ولی و جانشین بعد از خود معرفی کرده است که آخرین بار آن در یک اجتماع بزرگ، حادثه غدیر خم است که همه اهل مذهب آن حادثه عظیم را در کتب خود آورده‌اند.