مباحث کلامی
مخالفت گروهی با سماع موتی در مکتب دیوبند، سیلی از اعتراضات را به دنبال داشت. به همین سبب، دلایل مخالفان با این نگرش، از سوی عالمان مکتب دیوبند مورد هجمه واقع شده و به همه آنان پاسخ داده شد.
حاصل رجوع به آثار مکتب دیوبندیه و نگاشته‌های عالمان این مکتب پذیرش سماع موتی را به دنبال دارد. در این نگرش شنیدن صدای احیاء از سوی مردگان مورد تایید قرار گرفته و بر آن ادعای تواتر شده است. از این همه پیداست که مخالفت چند نفر به این کثرت تالیفات ضربه نخواهد زد.
توسّل یکی از آموزه‌های دینی و اعتقادی شیعیان، همچنین اکثریت مسلمانان جهان اسلام است، که به معنای واسطه قرار دادن کسی یا چیزی نزد خداوند، برای تقرب به او و برآورده شدن حاجت است. توسل با شفاعت معنا و پیوند نزدیکی دارد. به اعتقاد شیعیان، اهمیت توسل برخاسته از قرآن و روایات بسیاری است.
تقیه یعنی ابراز عقیده یا انجام دادن کاری بر خلاف نظر قلبی شخص که با دلایلی خاص که صورت می‌گیرد. در دین اسلام ادله قرآنی، روایی و عقلی بر جواز تقیه دلالت دارند. بحث تقیه در سده‌ی نخستین دین اسلام یکی از مباحث متداول کلامی و فقهی بوده است. همچنین بعد از آن هم مثلاً در ماجرای محنت در عصر مأمون، بنا به نقل مورخان اسلامی به سبب تهدید و ارعاب خلیفه انجام می‌شد.
سرگذشت احادیث پیامبر اکرم، به سبب آتش زدن و سوزاندن احادیث پیامبر و جلوگیری از نقل روایات از سوی برخی بسیار دردناک است و روایات صحیح از پیامبر کمتر به دست مسلمانان رسیده، ولی سنت پیامبر به شیعه از طریق اهل بیت رسیده و امامان معصوم باعث شدند سنت پیامبر به فراموشی سپرده نشود و شیعه در فقه خود از سنت پیامبر استفاده می‌کند.
صحابه رسول خدا از این جهت که مصاحب و یار حضرت بودند، دارای افتخار هستند ولی این سبب نمی‌شود که ما قائل شویم صحابه خبط و اشتباهی ندارند و یا اگر هم اشتباهی صورت دادند، خداوند از آنها گذشته است؟ این سخن، راه را برای انجام هر کار خطایی باز می‌کند. بسیار صحابی بودند که مرتکب حرام شرعی شدند لذا آنان نمی توانند مأمن امت باشند.
اسفراینی معتقد است که عبدالله بن سبا به عنوان فردی یهودی نه تنها بر اندیشه‌های شیعه موثر بوده بلکه سرآغاز مکتب تشیع است. این در حالی است که وی بر این کلام به صورت ناخودآگاه خط بطلان کشیده و ملاک‌های ناقص هم چون عدم پیروی از صحابه را در عنوان رافضی جاری می‌سازد.
کتب فرقه‌شناسی همواره به عنوان منبعی برای جریان‌های جاری اسلام در قرون نخست تاریخ مسلمانان شمرده می‌شوند. از این روی توجه به آنها قابل تامل است و باید نویسندگان این کتب، سعی بر تقسیم گروه‌ها با ملاک‌های صحیح را پیش رو داشته باشند. اما این مساله در کتاب التبصیر فی الدین مراعات نشده است.
در طول تاریخ، انتقادهای ناصواب از سوی مخالفان شیعه علیه این مکتب صورت گرفته است. به عنوان مثال می‌توان به کلام نویسنده کتاب التبصیر فی الدین اشاره کرد که ضمن بر حق خواندن عقیده خود، خاستگاه شیعه را، عبدالله بن سبا می‌داند.
مخالفین و معاندین شیعه در هر مناسبتی سعی می‌کنند با اشکال تراشی و بهانه‌های واهی، اتهاماتی را به شیعیان بزنند و آنها را در جامعه اسلامی منزوی کرده و جدای از اسلام بدانند، یکی از اتهامات این است که شیعیان معتقدند قرآن تحریف شده است و حجت نیست.
برخی گمان کرده‌اند که شهرت تفسیر المیزان در مجامع علمی مرهون تلاش‌های کشور ایران است و این تفسیر خالی از مباحث دقیق و علمی است. این در حالی است که به اعتراف علمای جهان اسلام (اهل سنت) این تفسیر با بیان شیوا در بردارنده محتوایی خلاقانه و پویاست.
جریان تفسیر بیانی یا همان مکتب ادبی در تفسیر قرآن به دنبال رویارویی با واقعی بودن داستان‌های قرآنی است. این جریان که در مکتب نو اعتزال حضور چشم‌گیری دارد، کمر به زیر سوال بردن حکایت‌های قرآن داشته و تا سر حد اخلاقی بودن آنها را پایین می‌آورد. اما زمانی داستان و حکایتی می‌تواند به طور موثر در وجود بشریت رسوخ کند که به صورت واقعی مطرح گردد.
جریان نواعتزال به جای آن‌که از عقل خود در راستای تحکیم مبانی اسلامی بهره ببرند که همگام با فطرت و عقل سلیم است، بیشتر به دنبال افکار غرب‌گرایانه هستند. سکولاریسم از جمله همین افکار است که مورد تایید این گروه قرار گرفته، در حالی که قرآن کریم پاسخگوی نیازهای بشریت در عرصه‌های گوناگون است.
بدون شک استفاده از عقل و کسب علم از آن، شایسته است و نومعتزله نیز بر این امر واقف هستند. اما استفاده از این عقل باید در چارچوب خاصی واقع شود که عدم پایبندی به این مساله از سوی نومعتزله سبب انحراف این گروه در خردورزی شده است.