متفرقه
ويژگی‌های انسان کامل، در بسياری از متون دينی آمده است. تأمل و تفکر درباره محتوای اين گونه آيات و روايات، يگانه راه شناخت ابعاد همه جانبه انسان آرمانی و کامل از نظر اسلام است. مقصود از بيان اين ويژگی‌ها، بررسی ديدگاه انسان کامل نسبت به خدا و دنيا و ساير انسان‌ها، و مطالعه ارزش‌های حاکم بر ذهن و انديشه اوست. آنچه در پی می‌آيد...
از دیدگاه قرآن کریم انسان موجودی است دو بُعدی؛ یعنی فطرت انسانی، هم بُعد مثبت دارد هم بُعد منفی. انسان می‌تواند هم سیر صعودی داشته باشد و هم سیر نزولی و در نهاد او هم استعداد و گرایش به خیرها و نیکی‌ها وجود دارد و هم گرایش به شرها و زشتی‌ها. انسان هم‌نفس لوَّامِه دارد که او را به سوی خیرها و فضیلت‌ها هدایت می‌کند و هم نفس اماره که او را...
در روایات رسیده از ائمه معصومین (علیهم السلام) نشانه‌های فراوانی برای کمال بیان شده که در زیر به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود. درواقع می‌توان این نشانه‌ها را همان راه‌های وصول و نائل شده یک انسان به کمال و تعالی دانست. در روایات فراوانی، محبت و دوستی اهل‌بیت (علیهم‌السلام) از نشانه‌های کمال، معرفی شده است. زَمَخشری در تفسیر کشّاف در...
در قرآن و روایات معصومین (علیهم‌السلام) با توجه به گرایش ذاتی انسان برای نیل به سعادت و کمال، برای کاهش خطا در تشخیص مصادیق، به مصادیق عینی و نشانه‌های کمال، توجه جدی شده و درواقع قرآن و روایات می‌کوشند تا انسان را در مسیر درست کمال و سعادت قرار دهند. در تبیین قرآنی و اسلامی، انسان، موجودی خیر طلب و کمال‌جو «یا اَیِّهَا الَّناسُ قَد جَائَکُم...
از ديدگاه عرفای مسلمان، اگر انسان، با بُراق عشق، حرکت کرده، منازل را زير نظر انسان کامل طی کند، به کمال نهايی خود می‌رسد، به‌طوری‌که پرده ميان او و خدا برداشته‌شده و به مرکز جهان هستی می‌رسد. او بايد اين راه را با تکاپوی مداوم بپيمايد، چنان‌که خداوند متعال در قرآن کريم می‌فرمايد: «يا اَيُّهَا اَلاِنسانُ اِنَّک کادِحٌ الي رَبِّکَ کَدحاً فَمُلاقِيهِ [انشقاق/6] ای انسان...
هدف غايی انسان، رسيدن به سعادت، کمال و خوشبختی است و کمال، جز برآورده شدن نيازهای حقيقی و به فعليت رسيدن قوا و استعدادهای واقعی او چيز ديگری نيست. از سوی ديگر کمال حقيقی انسان، نتيجه سير آگاهانه و اختياری اوست؛ يعنی آنچه او را برای برخورداری از ارزش‌های انسانی، شايسته می‌کند، نتيجه سير و حرکت اختياری و آزادانه اوست و قطعاً جنبه جبری و ناآگاهانه ندارد...
انسان در هر عرف و علمی، تعريف خاصی دارد؛ براي مثال در فلسفه ارسطويی، انسان، حيوان ناطق، دانسته شده است. بر اساس اين تعريف، هم به پيامبر اکرم (صلی الله عليه و آله) انسان گفته مي‌شود و هم به ابوجهل؛ به قول مولوي: گر به‌صورت، آدمي انسان بُدی، احمد و بو‌‌جهل، پس يکسان بُدی. اما زمانی که در وادی عرفان قدم می‌گذاريم، برخی عرفا انسان را به‌صورت ديگری...
دوری از محرّمات الهی امری حیاتی و ضروری است که هم در روایات و هم در کلمات بزرگان اخلاق و سیر و سلوک تأکید فراوانی بر آن شده است. انسان تا زمانی که به گناه مبتلا باشد هر سعی و کوششی درراه عبادت خداوند چندان تأثیری برایش در پی نخواهد داشت. گناه اعمال نیک انسان و آثار آن را از بین می‌برد و انجام عبادت و اعمال صالح به همراه ارتکاب معاصی، مانند ظرف...
روح اصلى و اساسى براى سير و سلوك و طى مراحل عرفان اسلامی، «بندگى» است، اكنون اين سؤال به ذهن مي‌آيد که چه راهكار (يا راهكارهاى) عملى براى «بنده شدن» وجود دارد؟ براى پاسخ به اين پرسش بايد توجه كنيم كه «عبد» و «بنده» اصطلاحاً به كسى گفته مى‌شود كه تمام اختيارش به دست «مولا» و مطيع او است و بدون اجازه مولا كارى انجام نمى‌دهد. ازاين‌رو بنده خدا شدن هنگامى تحقق مى‌يابد كه...
بی‌ترديد عرفان حقيقی، اصيل، سودمند و بدون پيرايه، در مکتبی است که دربردارنده‌ی حقايق زلال و اصيل برآمده از وحی آسمانی باشد و غرض و هدف آن، تهذيب و تزکيه‌ی انسان‌ها و هدايت آنان بر اساس معارف آسمانی باشد. ازاين‌رو بايد عرفان حقيقی و راستين را در مکتبی که نمود اسلام کامل است، جستجو کرد. اين مکتب، جز مکتب اهل‌بيت پيامبر نيست و تنها در سايه‌ی...
ذکر، يعنی ياد کردن، خواه با زبان باشد، يا با قلب يا با هر دو، بعد از نسيان باشد، يا بعد از ادامه ذکر. به عبارت ديگر، ذکر حالت روحی خاصی است که انسان در آن حال، دانسته خويش را مورد توجه قرار می‌دهد و گاهی به يادآوری چيزی با زبان و گاهی به حضور چيزی در قلب گفته می‌شود. حقيقت عرفان عبارت است از «توجه به خدا» و عالى‌ترين مراتب عرفان نيز اين...
یکی از پندارهایی که در بین طالبان کمالات معنوی و روحی کم‌وبیش رواج دارد، این است که می‌پندارند نسخه‌هایی سرّی و رمزآلود وجود دارد که تنها برخی افراد از آن اطلاع دارند و بقیه از آن محروم‌اند! شاید این تصور از فریبنده‌ترین دام‌هایی باشد که شیطان بر سر طالبان کمال انسانی و معنویت می‌گستراند. آیا به‌راستی معقول است که خدای متعال این‌همه انبیاء...
مفهوم خدایی شدن، به این معنا است که انسان‌محور تمام زندگی، تصمیم‌گیری‌ها و اندیشه‌های خودش را خداوند و خدایی شدن قرار دهد. به‌طور مثال سخن وی خدایی شود، یعنی درباره خدا و صفات خدا و مظاهر خدا و به خاطر خدا سخن بگوید، نگاهش خدایی باشد، خداپسند باشد به چهره‌های خدا گونه بنگرد و به چیزی که خداوند راضی نیست، نگاه نکند...
برای رهایی از خودپرستی و واصل شدن به معبود و معشوق حقیقی، راه کلی این است که انسان «عبد» شود و همه‌چیز خود و دیگر موجودات را خدا ببیند. برای تحقق چنین امری اولین کاری که انسان می‌بایست انجام دهد این است که اراده خود را به‌طور کامل تابع اراده خدای متعال کند، این مرحله مرحله‌ای بسیار طولانی و دارای مشقت‌های فراوان است. پس از عبور...