پرسش:

آيا شيعه بر خلاف آيه شريفه } لا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَد مِنْ رُسُلِهِ{ براى نبوت مراتبى قائل است؟(1)

پاسخ:

در مقام دعوت و هدف بعثت كه همانا دعوت به مبدا و معاد و تربيت جامعه است، همه انبيا يكسان مى باشند. اما در فضيلت، كمال و ساير ويژگى ها داراى مراتب متفاوتى هستند. براى مثال پيغمبرى كه بر هزار نفر مبعوث شده با پيغمبرى كه بر صد هزار نفر مبعوث گشته، با رسولى كه بر عموم مردم مبعوث شده، يكسان نمى باشند.

همانطور كه معلم دبستان، معلم دبيرستان و معلم دانشگاه را ـ در عين حالى كه از يك وزارتخانه و با احكام يكسانى منصوب مى شوند ـ نمى توان برابر دانست و بر حسب فضيلت ها و كمالاتى كه هر كدام دارند، محل خدمتشان بالاتر و متفاوت است; انبيا نيز همين گونه اند، از جهت رتبه و مقام متفاوتند. چنانچه خداوند در قرآن كريم مى فرمايد: } تِلْكَ الرُّسُلُ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلى بَعْض مِنْهُمْ مَنْ كَلَّمَ اللهُ وَ رَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجات{; بعضى از پيامبران را بر بعضى ديگر برترى و فضيلت داديم و درجات برخى از آن ها را بلند گردانيديم(2)».

چنانچه در قرآن مجيد آمده است، خداوند با برخى از اين انبيا مثل حضرت آدم: } يا آدَمُ اسْكُنْ أَنْتَ وَ زَوْجُكَ الْجَنَّةَ{(3) يا با حضرت موسى: } أَنَا رَبُّكَ فَاخْلَعْ نَعْلَيْكَ{(4)يا در شب معراج با پيغمبر خدا: } فَأَوْحى إِلى عَبْدِهِ ما أَوْحى{(5) سخن گفته است.

مهمترين اين ويژگى ها، مقام خاتميت است كه از آن پيغمبر اسلام مى باشد.

بنابراين، بر اساس آيات قرآن مجيد، نبوت مراتب متفاوتى دارد كه بالاترين آن، در وجود مبارك خاتم الانبياء خلاصه شده است. مقام ايشان، مادون مقام واجب و مافوق تمام مراتب امكانيه است. چون رسول الله(صلى الله عليه وآله) به بالاترين مرتبه ممكن نايل شدند، نبوت هم به وجود ايشان ختم گرديد.

حضرت ابراهيم، پس از امتحان هاى سه گانه كه با جان و مال و فرزند خويش داد، خداوند آن بزرگوار را بلند مرتبه گردانيد و ايشان را پس از مقام هاى نبوت و رسالت به مقام امامت هم منصوب گردانيد.

از آيه شريفه: } وَ إِذِ ابْتَلى إِبْراهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمات فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّي جاعِلُكَ لِلنّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتِي قالَ لا يَنالُ عَهْدِي الظّالِمِينَ{; هنگامى كه خداوند ابراهيم را به امورى امتحان كرد و او همه را به جاى آورد سپس خداوند فرمود: من ترا براى مردم امام و پيشوا قرار دادم. ابراهيم پرسيد آيا اين امامت را به فرزندان من هم عطا خواهى كرد؟ خداوند فرمود: امامت كه عهد من است به ستمكاران نخواهد رسيد(6)» چنين استنباط مى شود كه، امامت بالاتر از نبوت است; چون به شخصى كه داراى مقام نبوت، خلافت، رسالت و نيز اولوالعزم بوده، عطا شده است.(7)

**************************************************************************************
1  . يادآورى اين نكته ضرورى است كه: نبوت خاصه و عامه دليلى بر فرق گذاشتن بين رسولان نيست. نبوت عامه يعنى اصل رسالت و سفارت بين خدا و خلق به دليل عقل واجب است كه وجود داشته باشد. نبوت خاصّه: چه كسى از افراد مى تواند واجد آن رسالت و سفارت باشد؟
2  . بقره (2): 253
3  . بقره (2): 35
4  . طه (20): 12
5  . نجم (53): 10
6  . بقره (2): 124
7  . نبوت خاصه يعنى فرد خاصى از بين انسانها كه با معجزه ثابت مى شود داراى مقام نبوت است. در اينجا بايد مقام امامت با مقام نبوت مقايسه شود نه يك امام خاص يا نبى خاص. زيرا افراد داراى مقام امامت از يكى از انبياء كه نبوتش با ادله بى شمار ثابت شده است يعنى رسول الله پايين ترند و از بقيه انبيا(عليهم السلام) كه مصداق هايى هستند كه نبوت عامه بر آن ها افاضه شده است بالاتر هستند.
بنابراين بايد اينگونه بيان شود كه مقام امامت از مقام نبوت بالاتر است. به دليل اين كه خداوند حضرت ابراهيم(عليه السلام)را بعد از طى مقامات عبوديت و نبوت و رسالت و خلت به مقام امامت در اواخر عمرش مفتخر فرمود.
اما اين كه رسول الله(صلى الله عليه وآله) بالاتر از اميرالمؤمنين على(عليه السلام) است بخاطر اين است كه رسول الله هم مقام امامت را دارد و هم نبوت، ولى على(عليه السلام) فقط مقام امامت را دارد.