متن مقاله
بقیع تنها یک گورستان نیست، بلکه گنجینه تاریخ اسلام است. بقیع اولین مزاری است که به دستور رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) توسط مسلمانان صدر اسلام ایجاد شد. ابن اثیر می‌گوید: «بقیع در لغت به محل وسیعی که دارای درخت یا ریشه درخت باشد، گفته می‌شود و چون مکان بقیع پیش از آن دارای درخت غرقد و ریشه‌های آن بود، پس از قطع این اشجار نیز با همان اسم معروف شد.»[1] منابع تاریخی گواهی می‌دهد که پیش از هجرت، مردم مدینه اجساد مردگان خود را در دو گورستانِ «بنی حرام» و «بنی سالم» و گاهی نیز در منازل خود دفن می‌کردند.[2] در بقیع اولین کسی‌که از انصار به خاک سپرده شد، «اسعد بن زراره» و از مهاجران «عثمان بن مظعون» بوده است. قبور چهار امام معصوم شیعیان و نیز قبور همسران، دختران، برخی فرزندان، اصحاب، تابعین و بستگان پیامبرخدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و نزدیک به ده هزار نفر از شخصیت‌های نامدار تاریخ اسلام در آن‌جا واقع است. بنابراین پس از هجرت مسلمانان به مدینه، بقیع تنها قبرستان مسلمانان گردید و با دفن اجساد این شخصیت‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شد.

بقیع دو مرتبه مورد تهاجم واقع شد؛ نخستین تخریب قبور مطهر ائمه‌ بقیع به دست وهابیون سعودی در سال 1220 هجری یعنی در اواخر حکومت دولت اول سعودی‌‌ها[3] این اتفاق رخ داد، پس از این واقعه‌ تاریخی - اسلامی با سرمایه‌گذاری مسلمانان و به‌ کار بردن امکانات ویژه، مراقد تخریب‌ شده به زیباترین شکل بازسازی‌ شد و با ساخت گنبد و مسجد، بقیع به یکی از زیباترین مراقد زیارتی و در واقع مکان زیارتی - سیاحتی مسلمانان تبدیل‌ شد.
«تخریب بقیع»، اشاره به تخریب دوم و در واقع دردناک‌ترین حادثه تاریخی - اسلامی معاصر، در هشتم شوال سال 1344 (96 سال پیش) و پس از روی‌ کار آمدن سومین حکومت وهابی عربستان[4] با اتکا به فتوای ۱۵ تن از مفتیان مدینه، مبنی بر ممنوعیت اجماعیِ ساختن بنا بر روی قبور و لزوم تخریب قبور مربوط ‌می‌شود؛ سالی که وهابیون بقیع را مورد دومین هجوم وحشیانه‌ خود قراردادند و به مقبره‌‌ای ویران‌‌شده و در واقع مهجور و ناشناخته تبدیل‌ کردند.

این تخریب، واکنش مردم و عالمان بسیاری را برانگیخت؛ ازجمله تلاش‌هایی از سوی دولت ایران و افغانستان، و نیز عالمان شیعه نجف، قم، هند و پاکستان برای بازسازی بقعه‌ها بر فراز قبور بقیع صورت گرفت، اما هیچ‌کدام به نتیجه‌ای نرسید و حتی ساختن دیواری در اطراف قبور چهار امام شیعه در بقیع و نیز ایجاد سایبانی بر فراز آن نیز به رغم موافقت اولیه دولت تازه تأسیس سعودی، هیچ‌گاه به نتیجه نرسید. در واکنش به این تخریب‌ها، دولت ایران یک روز عزای عمومی اعلام کرد و در پی آن، به رسمیت شناختن کشور تازه تاسیس سعودی، سه سال به تعویق افتاد.
قبرستان بقیع پس از تخریب، به زمینی مسطح تبدیل شد، اما محل دقیق قبور چهار امام شیعه، هم‌چنان قابل تشخیص است. 22 سال پیش در زمان حکومت ملک فهد (دو پادشاه قبل از ملک سلمان) دیوار قبرستان بقیع، بازسازی شد و سپس مسیرهای درون بقیع برای رفت و آمد زائران سنگفرش شد.
عالمان شیعه، علاوه بر اعتراض به تخریب بقیع، آثاری در نقد مبانی وهابیت و تخریب اماکن مقدس تألیف کرده‌اند؛ از جمله کتاب کشف الإرتیاب، نوشته سید محسن امین و دعوة الهدی، نوشته محمدجواد بلاغی.
وهابیان، نخستین گروهی دانسته شده‌اند که با اتکا به دیدگاه‌های دینی، به تخریب اماکن مذهبی پرداخته‌اند.

پی‌نوشت:

[1]. «(بَقِيع الغَرْقَد) البَقِيع مِنَ الْأَرْضِ: الْمَكَانُ المُتَّسع، وَلَا يسمَّى بَقِيعاً إِلَّا وَفِيهِ شَجَرٌ أَوْ أصُولُها. وبَقِيع الغَرْقد: مَوْضِعٌ بِظَاهِرِ الْمَدِينَةِ فِيهِ قُبُور أهْلها، كانَ بِهِ شجَر الغَرقد، فَذَهَبَ وبَقي اسمُه.» النهاية في غريب الحديث والأثر، ابن اثیر، ج1، ص146.
[2]. تاریخ حرم ائمّه بقیع، ص61.
[3]. «دوره اول حکومت آل سعود»
[4].«دوره سوم حکومت آل سعود»