گریه کردن و عزاداری، در حقیقت گاهی به علت بروز حوادث و مصائب جانسوز است که انسان‌ها بر اساس طبع بشری، از آن متأثر می‌گردند و گاهی در اثر تجسم و یادآوری وقایع و مصیبت‌ها به‌وجود می‌آید؛ به‌طور کلی گریه را به چند نوع تقسیم کرده‌اند که عبارتند از:
- گریه‌ای که انگیزه عقیدتی دارد و این‌که انسان خود را همواره در مقابل خدا ببیند، مانند این روایت از امام سجاد (علیه‌السلام) که فرمود: «محبوب‌ترین قطره در پیشگاه خداوند متعال، قطره اشکی است که مخلصانه در تاریکی شب و از ترس خدا ریخته شود.»[1]
- گریه‌ای که از علاقه‌ی طبیعی و عواطف و احساسات انسان به خود سرچشمه می‌گیرد.
- گریه‌ای که برای عزاداری است و سیاست ما را ایجاد می‌کند، طبق فرمایش امام خمینی (رحمه‌الله) که در بیانی این‌گونه می‌فرماید: «... ما ملت گریه‌ی سیاسی هستیم، ما ملتی هستیم که با همین اشک‌ها سیل به‌وجود آوردیم و تمام سدهایی را که در مقابل اسلام ایستاده است را خرد می‌کنیم.»[2]
- گریه‌ اندوه و ماتم بر مظلوم، به خاطر ظلمی که به او وارد شده، مانند گریه رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بر حضرت علی و امام حسن و امام حسین (علیهم‌السلام).
- گریه‌ای که از فضیلت‌طلبی و کمال‌خواهی سرچشمه می‌گیرد، لذا انسان‌های آزاده و بیدار در فقدان بزرگان دین، اساتید و ... به‌ویژه در رحلت پیامبر اکرم و امامان معصوم (علیهم‌السلام) اشک می‌ریزند و عزاداری می‌کنند. انگیزه‌ی این نوع گریه در حقیقت انقطاع از دستیابی به راه کمال و رشد و بالندگی و رسیدن به کمالات و بالاترین مدارج روحی و عقیدتی است، که نمونه‌های این مورد در تاریخ اسلام فراوان به چشم می‌خورد. مثلاً پس از رحلت پیامبر اکرم، خلیفه اول و دوم (شیخین) به زیارت ام‌ایمن، همسر پیامبر، آمدند در حالی‌که ام‌ایمن گریان بود؛ خلیفه دوم گفت چرا گریه می‌کنی؟ برای رسول خدا که در پیشگاه خداوند قرار دارد، گریه، معنا و مفهوم ندارد! ام ایمن پاسخ داد، گریه‌ی من برای از دست دادن رسول خدا نیست، بلکه گریه‌ی من به خاطر آن است که دست ما از اخبار آسمانی و وحی کوتاه شده است.»[3]
در نتیجه این نوع گریه که شیعیان در عزای امام حسین (علیه‌السلام) و اهل بیت پیامبر (علیهم‌السلام) می‌کنند، در حقیقت اولاً: به خاطر همین استدلال ام‌ایمن است، چرا که خلفای به حق پیامبر، حاملان وحی الهی بودند که امت پیامبر ارزش و قدر ایشان را ندانستند؛ ثانیاً: به خاطر ظلمی است که در حق این خاندان، به‌ویژه خلفای راستین و واقعی پیامبر شده است.

پی‌نوشت:

[1]. بحار الانوار، علامه مجلسی، موسسه الوفاء، بیروت، لبنان، باب فضل البکاء، ج90 ص329.
[2]. صحیفه نور، امام خمینی، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، ایران، ج13 ص154.
[3]. صحیح مسلم، مسلم، ج7، ص145. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
دلائل النبوه، بیهقی، دار الکتب العلمیه، بیروت، لبنان، باب ما جاء فی عظم المصیبه، ج7 ص266.