صحیح بخاری مهم‌ترین کتاب حدیثی اهل سنت است که معتقدند تمام روایات آن صحیح است. بخاری درباره انگیزه تالیف کتابش می‌گوید: «نزد اسحاق بن راهویه بودیم؛ از سوی برخی گفته شد، ای کاش! کتاب مختصری درباره سنن پیامبر نوشته می‌شد! این مطلب در ذهن من جای گرفت و انگیزه‌ای شد برای نوشتن کتاب (الجامع الصحیح).»[1] ابن حجر عسقلانی در مقدمه شرحش بر صحیح بخاری، این پیشنهاد را به خود اسحاق بن راهویه نسبت می‌دهد.[2]
هم‌چنین بخاری درباره توصیف کتابش گفته است: «کتاب (الجامع الصحیح) را از میان ششصد هزار حدیث و در طول 16 سال جمع‌آوری کرده‌ام[3] و برای هر حدیثی که در آن نقل شده، ابتدا غسل کرده و دو رکعت نماز خوانده و سپس حدیث را نقل کرده‌ام.»[4]
ولی این‌که گاهی در بحث‌ها گفته می‌شود، آیا این حدیث در صحیح بخاری یا صحیحین (صحیح بخاری و صحیح مسلم) وجود دارد، مستلزم این است که در این دو کتاب تمام احادیث صحیح آمده باشد؛ آیا این‌گونه است و کسی چنین ادعایی کرده است؟!
بخاری معتقد است تمام روایاتی که در صحیح بخاری نقل کرده، صحیح هستند، اما همه روایات صحیح را در کتابش جمع‌آوری نکرده است، بلکه به خاطر کم شدن حجم کتاب، بسیاری از احادیث صحیح را ذکر نکرده است.[5]
به جز ابن حجر، حاکم نیشابوری[6] و ابن صلاح[7] نیز معتقدند بخاری و مسلم همه روایات صحیح را جمع‌آوری نکرده‌اند؛ بلکه تنها بخشی از روایات صحیح را گردآوری کرده‌اند.

پی‌نوشت:

[1]. «كنت عند إِسْحَاق ابن راهويه فَقَالَ لنا بعض أصحابنا: لو جمعتم كتابا مختصرا لسنن النَّبِيُّ صلى الله عليه وسلم، فوقع ذلك في قلبي، فأخذت في جمع هَذَا الكتاب، يَعْنِي: كتاب الجامع.» تهذیب الکمال، مزی، ج16، ص91.
[2]. «قَالَ أَبُو عبد الله مُحَمَّد بن إِسْمَاعِيل البُخَارِيّ كُنَّا عِنْد إِسْحَاق بن رَاهَوَيْه فَقَالَ لَو جمعتم كتابا مُخْتَصرا لصحيح سُنَّةُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ فَوَقع ذَلِك فِي قلبِي فَأخذت فِي جمع الْجَامِع الصَّحِيح.» هدی الساری، ابن حجر عسقلانی، ص9.
[3]. «أخرجت هَذَا الكتاب يَعْنِي "الصحيح"من زهاء ست مئة ألف حديث.» «صنفت كتاب "الصحاح "ستة عشر سنة خرجته من ست مئة ألف حديث، وجعلته حجة فيما. بيني وبين الله تعالى.» تهذیب الکمال، مزی، ج16، ص91 و 95.
[4]. «سمعت الفربري يقول قال لي محمد بن إسماعيل ما وضعت في كتابي الصحيح حديثا الا اغتسلت قبل ذلك وصليت ركعتين.» تهذیب التهذیب، ابن حجر عسقلانی، ج9، ص42.
[5]. «... سَمِعت البُخَارِيّ يَقُول مَا أدخلت فِي كتابي الْجَامِع الا مَا صَحَّ وَتركت من الصَّحِيح حَتَّى لَا يطول.» هدی الساری، ابن حجر عسقلانی، ص9.
[6]. «ابوعبدالله محمد بن اسماعیل الجعفی و ابوالحسین مسلم بن الحجاج القشیری صنفا فی صحیح الاخبار کتابین مهذبین انتشر ذکرهما فی الاقطار، و لم‌یحکما و لاواحد منهما انه لم‌یصح من الحدیث غیر مااخرجه. ...» المستدرک علی الصحیحین، حاکم نیشابوری، ج1، ص41. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
[7]. «لَمْ يَستوعبا الصحيحَ في صحيحَيْهِما ولا التزما ذلكَ فقدْ رُوِّيْنا عنِ البخاريِّ أنَّهُ قالَ: ((ما أدخلْتُ في كتابي " الجامعِ " إلاَّ ما صحَّ، وتركْتُ مِنَ الصِّحَاحِ لحالِ الطُّولِ)) ورُوِّيْنا عنْ مسلمٍ أنَّهُ قالَ: ((ليسَ كُلُّ شيءٍ عندي، صحيحٍ وَضَعْتُهُ هاهُنا - يعني: في كتابِهِ الصحيحِ - إنَّما وضعْتُ هَاهُنا مَا أجْمعُوا عليهِ)) قلتُ: أرادَ - واللهُ أعلمُ - أنَّهُ لَمْ يَضعْ في كتابِهِ إلاَّ الأحاديثَ التي وجدَ عندهُ فيها شرائطَ الصحيحِ الْمُجْمَعِ عليهِ، وإنْ لَمْ يظهرْ اجتماعُها في بعضِها عندَ بعضِهِم.
ثُمَّ إنَّ أبا عبدِ اللهِ بنَ الأخرمِ الحافظَ قالَ: ((قَلَّمَا يَفُوتُ البخاريَّ ومسلماً ممَّا يَثْبُتُ مِنْ الحدِيْثِ)) يعني: في كتابَيْهِما. ولِقائلٍ أنْ يقولَ: ليسَ ذلكَ بالقليلِ، فإنَّ "المستدركَ على الصحيحينِ" للحاكمِ أبي عبدِ اللهِ كتابٌ كبيرٌ يشتملُ ممَّا فاتهما على شيءٍ كثير وإنْ يكنْ عليهِ في بعضِهِ مقالٌ، فإنَّهُ يصفو لهُ منهُ صحيحٌ كثيرٌ. وقدْ قالَ البخاريُّ: ((أحفظُ مئةَ ألفِ حديثٍ صحيحٍ، ومئتي ألفِ حديثٍ غيرِ صحيحٍ)).» مقدمه ابن الصلاح فی علوم الحدیث، ابن صلاح، ص22. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.