پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ از گذشته تاکنون متصوفه از حضور در میان عموم مردم و حتی مراسمات اجتماعی و مذهبی گریزان بوده‌اند. آداب و آموزه‌های عملی فرقه‌های صوفیه نیز به نحوی است که هیچ بروز و ظهور اجتماعی در آن‌ها دیده نمی‌شود، درحالی‌که دین اسلام بر حضور جمعی و حداکثری در مراسمات عبادی سفارش زیادی داشته است. نماز جمعه یکی از این مراسمات عبادی جمعی است که شرع مقدس نیز نگاه خاصی به آن داشته است ولی فرقه‌های صوفی شیعه خصوصاً فرقه سلطان علیشاهی همواره از آن گریزان بوده‌اند و به بهانه‌های مختلف از حضور در نماز باشکوه جمعه سر باز زده‌اند.

صالح علیشاه از اقطاب فرقه سلطان علیشاهی درباره حضور در نماز جمعه می‌گوید: «در نماز جمعه هیچ‌کس مستثنی نیست، همه باید بروند به‌جز یک عده معین، مثل اشخاص کور و عاجز و مریض یا زن‌ها که معاف‌اند. هم‌چنین نیست که یکی، یکجا بخواند، پیش‌نمازی بخواند و بیست نفر، سی نفر، صد نفر یا پانصد نفر به او اقتداء کنند، نه خیر تمام اهل شهر باید بروند.» [1] ایشان علی‌رغم اینکه حضور در نماز جمعه را وظیفه همه انسان‌ها می‌داند ولی برای عدم شرکت خود در نماز جمعه توجیه تراشی کرده و می‌گوید: «یک‌وقت یکی از ما پرسید که آیا فردا نماز جمعه می‌خوانید؟ عین این عبارت را از حضرت امام صادق (علیه السلام) هم سؤال کردند که آیا برای نماز جمعه حاضر شویم؟ فرمودند: خیر. ما هم گفتیم: نه خیر، ما نماز جمعه نمی‌خوانیم، نماز ظهر می‌خوانیم. گفت: پس این‌همه تمجید که کردید، چه بود؟ گفتیم: حالا که نماز جمعه در مقابل بعضی نمی‌خوانیم، کافریم! اگر می‌خواستیم نماز جمعه‌ای هم بخوانیم، بیش از این نسبت به ما بد می‌گفتند. این مربوط به آقایان علماء است که باید نماز جمعه بخوانند. آن‌ها جلو روند ما هم واقعاً می‌رویم و اقتداء می‌کنیم.» [2] ایشان علاوه بر اینکه عدم حضور خود و دیگر دراویش را در نماز جمعه توجیه می‌کند بلکه در سخنانی عجیب برپایی جلساتی در شب‌های جمعه را جایگزین نماز جمعه معرفی کرده و می‌گوید: «بزرگانمان، عرفا فرموده‌اند که چون نماز جمعه نیست آن عبادت و توجه به خدا را در شب‌های جمعه کنند. شب‌های جمعه را معین کردند برای این‌که در هر جا دو نفر درویش هستند باهم بنشینند، اما به یاد خدا باشند نه این‌که بنشینند افسانه بخوانند.» [3]

اولاً در پاسخ به این توجیه باید گفت که جناب آقای صالح علیشاه مگر قبل از اینکه شما عبادت در شب‌های جمعه را جایگزین نماز جمعه در فرقه خود کنید، عبادت و یاد خدا در شب‌های جمعه نبوده است؟ اگر کوچک‌ترین اهتمامی به روایات و ادعیه مأثور از اهل بیت (علیهم السلام) می‌داشتید متوجه ادعیه و اعمال زیادی که مورد سفارش اهل بیت (ع) برای شب جمعه است می‌شدید.

ثانیاً برفرض که در زمان آقای صالح علیشاه نماز جمعه در گناباد نبوده است، در زمانه حال که در اکثر شهرستان‌ها نماز جمعه برپا می‌شود چرا بزرگان و دراویش این فرقه علی‌رغم تأکید جناب صالح علیشاه مبنی بر شرکت همه اهل شهر در این نماز، در نماز جمعه شرکت نمی‌کنند؟ مگر جناب صالح علیشاه نگفتند که اگر علما نماز جمعه را برپا کنند ما هم واقعاً می‌رویم و به ایشان اقتدا می‌کنیم؟

ثالثاً بنابرگفته صالح علیشاه برپایی مجالس شب‌های جمعه دراویش سلطان علیشاهی به‌جای نماز جمعه است، ولی سؤال اینجاست در این زمان که نماز جمعه در همه جا هست چرا جلسات شب‌های جمعه که بدل از نماز جمعه بود تعطیل نمی‌شود؟

پی‌نوشت:
[1]. بیچاره بیدختی، محمدحسن (صالح علی ‌ شاه)، یادنامه صالح، نشر حقیقت، تهران، 1380 ش، ص 260
[2]. همان، صص 261 و 262
[3]. همان، ص 280