پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_  دراویش مدعی سلوک، از مروجان و حامیان مصرف مواد مخدر بودند. چنانچه خلسه را که از اثرات مصرف مواد مخدر بود در نزدیکی به خداوند متعال بسیار مؤثر می‌دانستند. کما اینکه شاردن می‌نویسد: «ایرانیان برخلاف حقیقت و کیفیت واقعی حالتی که مصرف کوکنار ایجاد می‌کند، مدعی هستند که حالتی که ایجاد می‌شود حالت خلسه است، یک جریان مافوق الطبیعه و جنبه الهی در این جذبه وجود دارد.» [1] تمام این وقایع گویای این است که همچنان که دراویش با اعتقادات خود تیشه به ریشه اسلام زده‌اند، با توجیه مصرف مواد مخدر و معرفی آن به‌عنوان یک ابزار برای رسیدن به خلسه و جذبه الهی باعث خانمان‌سوزی کثیری از مردم ایران و از بین رفتن حکومت‌ها شدند. اما این اعتقاد به نسل‌های بعدی دراویش نیز رسید و بسیاری از فرق صوفیه برای رسیدن به خلسه و عرفانی نشان دادن مجالس خود به‌صورت محسوس و در برخی موارد به‌صورت نامحسوس از مواد مخدر استفاده می‌کردند. چنانچه دکتر مجید ملک محمدی، در شرحی که پیرامون زندگی خصوصی و اعتیاد صفی علی شاه نوشته، نام وی را در زمره تریاکی‌های مشهور ثبت کرده و به اعتیاد وی به تریاک، چنین اشاره نموده است: «گمان می‌رود که صفی علی شاه تریاک می‌کشید، چنانکه خود گوید:

ساقی امشب عنایت افزون کرد

بهر رندان به باده افیون کرد

تصور می‌رود که باده در اینجا، به مجاز ذکر شده باشد، ولی افیون را که چندان اکراهی ندارد، استعمال می‌نموده است.

محققاَ می‌توان گفت که صفی علی شاه، بسیار مقید به انجام مراسم مذهبی بود، ولی چون درویشان ریائی از درویشی تنها به رندی و قلندری اکتفا نمی‌کرد. چنانکه گاه‌گاه به برخی از مخدرات که در میان درویشان ایران رواجی دارد، دست می‌برده است. چنانکه می‌گوید:

بس علاج دردسر زافیون کنم

لاجرم همواره مستم، چون کنم [2]

برخی از علما و عرفای شیعه نیز از مصرف مواد مخدر در تصوف و توجیه ایشان پرده برداشته‌اند. چنانچه مرحوم علامه طباطبایی (رحمه الله) در تفسیر المیزان می‌فرمایند: «صوفیه برای سیر و سلوک آداب‌ورسوم خاصی را که در شریعت وجود نداشت به وجود آوردند، و راه‌های جدیدی را پیوسته به آن افزودند و شرع را کنار گذاشتند، تا به‌جایی رسیدند که، شریعت را در طرفی قرار دادند و در محرمات غوطه‌ور شدند، واجبات را ترک کردند و درنهایت به تکدی‌گری و استعمال بنگ و افیون روی آوردند. این حالت آخرین حالت تصوف است، که مقام فنا نامیده می‌شود». [3] مرحوم علامه طباطبایی دقیقاً به حالت خلسه و جذبی که توسط مصرف مواد مخدر در دراویش ایجاد می‌شود اشاره کرده که ایشان با طعنه از این حالت، به فنا یاد می‌کنند.

پی‌نوشت:
[1]. سر ژان شاردن، سیاحت‌نامه شاردن، ترجمه عباسی، نشر امیرکبیر، تهران، 1345، ج 4، ص 48
[2]. ملک محمدی، مجید، اعتیاد و مسائل جنسی، نشر فردوس، تهران، 1384، ص 247
[3]. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه موسوی همدانی، انتشارات جامعه مدرسین، قم،1374 ه ش، ج 5، ص 282