متن مقاله
«تضعیف فضیلت و ارزش عمل امیرالمؤمنین در آیه نجوا توسط عالم سنی جناب «فخر رازی» و جواب زیبا و منصفانه، دیگر عالم سنی جناب «حسن بن محمد نظام‌الدين نيشابورى»

فخر رازی به هر استدلالی رو آورده تا فضیلت پرداخت صدقه، از سوی امام علی (علیه‌السلام) را زیر سؤال ببرد که مصداق تفسیر به رأی است و سخنی عاقلانه نیست. در حالی‌که این آیه جزو متقن‌ترین و محکم‌ترین آیاتی است که در فضیلت حضرت علی (علیه‌السلام) بیان شده است و قابل انکار و خدشه نیست، ولی جناب فخر رازی در تفسیر آیه دوازدهم سوره مجادله «يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا إِذا ناجَيْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيْ نَجْواكُمْ صَدَقَةً ذلِكَ خَيْرٌ لَكُمْ وَ أَطْهَرُ فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحيمٌ.[مجادله/12] اى كسانى‌كه ايمان آورده‏‌ايد! هنگامى‌كه مى‏‌خواهيد با رسول خدا نجوا كنيد (و سخنان درگوشى بگوييد)، قبل از آن صدقه‏‌اى (در راه خدا) بدهيد؛ اين براى شما بهتر و پاكيزه‌‏تر است و اگر توانايى نداشته باشيد، خداوند غفور و رحيم است‏.»
نسبت به عمل‌کرد حضرت علی (علیه‌السلام) تحلیلی عجیب دارد و او نسبت به این فضیلت حضرت می‌گوید: «وقت آن قدر براى صدقه دادن و نجوا کردنِ دیگران با رسول خدا  وسعت نداشته است و برفرض هم وسعت می‌داشت، اقدام و عمل کردن به دستور اين آيه، سبب اندوه فقرا و کناره‌گيری و دوری اغنيا و ثروتمندان می‌شد، زيرا فقرا و افراد نادار قدرت بذل مال را نداشتد و نمی‌توانستند به آن عمل کنند و در نتيجه دل‌گير و اندوهناک می‌شدند و ثروتمندان نيز می‌ديدند که عده‌ای اقدام به عمل و بذل مال می‌کنند، ولی آن‌ها نمی‌کنند و اين عمل قهراً سبب طعن و ايراد به آنان خواهد شد و در نتيجه کناره‌گيری می‌کردند، پس عملی که سبب غم و اندوه فقرا و دوری و کناره‌گيری اغنيا شود، ترک آن، چندان ضرری ندارد، زيرا کاری که سبب الفت و محبت باشد، بهتر از کاری است که سبب دوری و عزلت گردد.
گذشته از اين، مناجات و تماس سری با رسول خدا (صلی‌الله‌عليه‌وآله) نه از واجبات بوده و نه از مستحبات، بلکه به طوری‌که گفتيم اين شرط در واقع برای اين بوده که قهراً تماس و ارتباط با رسول خدا کم‌تر شود.[1]

جواب عالم سنی به تحلیل فخر رازی
«نظام الدین نيشابوری» خطاب به  فخر رازی می‌گويد: «اين کلام خالی از تعصب نيست و چرا ما بايد خود را ملزم بدانيم، در هر فضيلتی که برای علی ذکر می‌شود، اشکال‌تراشی کنيم و از ارزش آن بکاهيم و يا آن را کلاً مورد ترديد قرار دهيم، چرا جایز نباشد که او (علی) دارای فضيلتی باشد که ساير بزرگان صحابه دارای آن فضيلت نباشند؟ در صورتی‌که از پسر عُمر نقل شده است که می‌گفت: در علی بن ابی‌طالب (عليه‌السّلام) سه فضيلت وجود داشت که اگر يکی از آن سه فضيلت را من داشتم، برای من بهتر از شتران سرخ موی بود.
 1- ازدواج او با فاطمه (سلام‌الله‌علیها)، يگانه دخت رسول الله
2 - پرچمداری در جنگ خيبر
3 - عمل به آيه نجوا
علاوه بر اين آيا شخص با انصاف می‌تواند بگويد که گفت‌وگوها و تماس‌های خصوصی با رسول خدا (صلی‌الله‌عليه‌وآله) نقيصه است نه فضيلت؟ عيب است نه کمال؟ مگر در آيه شريفه از اين عمل نهی شده بود؟ نه هرگز! بلکه در آيه دستور داده شده بود که قبل از هر گفت‌وگوی خصوصی بذل مال شود و هر کس به اين آيه عمل کرده، از دو جهت به فضيلت و امتياز دست يافته است.
از يک طرف احتياج و گرسنگی فقرا را برطرف ساخته و به نيازمندان کمک کرده و از طرف ديگر محبت و دوستی رسول خدا را در دل خود جايگزين کرده است و با اين عشق و علاقه شديد، خود را به حضور پيامبر نزدیک‌تر ساخته، مشکلات و مسائل را از نزديک به وسيله خود آن حضرت حل و فصل کرده و عملاً نشان داده است که گفت‌وگوی خصوصی با پيامبر در نظر او مهم‌تر و محبوب‌تر از ثروت و مال دنيا است.[2]
و اما خطاب و جواب ما به جناب «فخر رازی»: ایرادی که شما گرفتید در واقع انتقادی است به کلام وحی و عملکرد نبی مکرم اسلام (صلی‌الله‌عليه‌وآله)؛ شما می‌گویید: ترک آن صدقه چندان ضرری ندارد، زيرا کاری که سبب الفت و محبت باشد، بهتر از کاری است که سبب دوری و عزلت گردد. در حالی‌که این صدقه دادن امر الهی بوده، یعنی خداوند و رسولش  متوجه ضرورت الفت و محبت نبودند و نعوذ بالله پیامبر هم متوجه نبودند که این دریافت صدقه سبب دوری و فاصله گرفتن اغنیاء از هم و حقیر شدن فقراء می‌شود. جناب فخر رازی ارزش روایت به درایت آن است، بدانیم که تعصب بی‌جا حس تشخیص را از انسان می‌گیرد.

پی‌نوشت:

[1]. فخر رازى، محمد بن عمر، مفاتيح الغيب‏، موضوع: كلامى سنى،  اشاعره،  اجتهادى‏، نشر دار احياء التراث العربي‏، بیروت، سال چاپ: 1420 ق‏، ج29، ص496، « و إن كان قد روي أيضا أن أفاضل الصحابة وجدوا الوقت و ما فعلوا ذلك، و إن ثبت أنه اختص بذلك فلأن الوقت لم يتسع لهذا الغرض، و إلا فلا شبهة أن أكابر الصحابة لا يقعدون عن مثله، و أقول على تقدير أن أفاضل الصحابة وجدوا الوقت و ما فعلوا ذلك، فهذا لا يجر إليهم طعنا، و ذلك الإقدام على هذا العمل مما يضيق قلب الفقير، فإنه لا يقدر على مثله فيضيق قلبه، و يوحش قلب الغني فإنه.....»
[2]. نيشابورى نظام الدين حسن بن محمد، تفسير غرائب القرآن و رغائب الفرقان‏، موضوع: كلامى سنى، دار الكتب العلميه‏، بیروت، 1416ق،ج6، ص276، « قلت: هذا الكلام لا يخلو عن تعصب ما و من أين يلزمنا أن نثبت مفضولية علي رضي اللّه عنه في كل خصلة، و لم لا يجوز أن يحصل له فضيلة لم توجد لغيره من أكابر الصحابة...»