به برخی از این روایات اشاره می‌کنیم:
1) صاحب کتاب کنزالعمال روایتی از رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل کرده است که حضرت فرمود: «أعلَمُ أمَّتی مِن بَعدی عَلیّ بنِ أبی‌طالِب.[2] داناترین امتم بعد از من، علی فرزند ابوطالب است.»
این روایت در کتب دیگر نیز نقل شده است.[3]
2) در روایتی دیگر از کنزالعمال آمده است که ابوذر از نبی خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل کرده است که «قال رسول‌الله علیُّ بابُ عِلمی وَ مُبَیِّنُ لِاُمَّتی ما أرسَلتُ به مِن بَعدی، حُبُّه ایمان وَ بُغضُه نِفاق وَ النَّظَرُ إلیهِ رَأفَة وَ مَوَدَّتُه عِبادَة.[4] رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: علی (علیه السلام) باب علم من است و بیان‌گر رسالتم بعد از من، به امتم می‌باشد. دوستی او، ایمان و دشمنی با او نفاق است. نگاه کردن به او مهربانی و مودتش عبادت خداوند است.»
3) ترمذی در سنن خود آورده است: «قال رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم): أنا دارُالحِکمَة وَ عَلیٌّ بابُها.[5] من خانه حکمت هستم و علی درگاه آن خانه است.»
4) در چندین مصدر مهم از مصادر اهل‌سنت روایتی از عائشه از رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) نقل شده است: از عائشه در مورد مسح علی الخفین سؤال شد؛ او پاسخ داد: «إیتِ عَلیاً، فَسئَلهُ فَإنه أعلمُ بذلِکَ منّی.[6] به سراغ علی بروید و از او بپرسید، چرا که او از من، داناتر است».
5) در بین روایات وارده در خصوص علم و دانش حضرت علی (علیه السلام)، یک روایت از شهرت بسیاری برخوردار است و درجه اعتبار بالایی دارد و در اکثر منابع اهل‌سنت وارد شده است: رسول‌خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «أنَا مَدینَةُ العِلمِ وعَلِیٌّ بابُها، فَمَن أرادَ العِلمَ فَلیَأتِ البابَ.[7] من شهر دانشم و علی، دروازه آن است. آن‌که دانش می‌خواهد، باید از این دروازه درآید.»
«روایات باب علم» در مورد حضرت علی (علیه السلام) آن‌قدر زیاد است که يکی از محقّقان بزرگ اهل‌سنّت، پيرامون اين حديث شريف، دست به قلم شد و کتابی تحت عنوان «فتح الملك العَليّ بِصِحَّةِ باب مَدينة العِلْم عَليّ» تأليف کرده است و در آن به صحت این روایت در نزد اهل‌سنت اعتراف کرده است.[8]
ختم کلام در خصوص بحث مورد نظر، کلام خود ایشان است که فرمودند: «عَلَّمَنی رَسُولُ الله ألفَ بَابٍ مِنَ العِلمِ يَفتَحُ مِن کُلِّ بَابٍ ألفَ بَابٍ.[9] ‌پیامبر خدا به من هزار باب علم آموخت، که از هر بابی، هزار باب گشوده می‌شود.»

پی‌نوشت:

[1]. لسان الميزان، ابن‌حجر عسقلانی، دارالکتب العلمیة، بیروت: ج ۲، ص ۱۵۵، رقم ۲۰۳۴.
[2]. کنز العمال، متقی هندی، مؤسسة الرسالة، بیروت: ج11، ص614
[3]. فرائد السمطین، جوینی، مؤسسة المحمودی، بیروت: ج1، ص97
المناقب، خوارزمی، موسسه انتشارات علامه، قم: ص49
فردوس الاخبار، دیلمی، دارالکتاب العربی، بیروت: ج1، ص370
[4]. کنز العمال، متقی هندی، مؤسسة الرسالة، بیروت: ج11، ص614
فردوس الاخبار، دیلمی، دارالکتاب العربی، بیروت: ج3، ص937
[5]. الجامع الصحیح(سنن ترمذی)، ترمذی، دارالکتب العلمیة، بیروت: ج5، ص596
[6]. السنن الکبری، بیهقی، دارالکتب العلمیة، بیروت: ج1، ص272
المصنف ابن ابی شیبه، مکتبة الرشد، بیروت: ج1، ص205، باب214
الاستیعاب، ابن عبدالبر، دارالکتب العلمیة، بیروت: ج3، ص103
تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، دارالکتب العلمیة، بیروت: ج11، ص246
[7]. المستدرک على الصحیحین، حاکم نیشابوری، دارالکتب العلمیة، بیروت: ج ۳، ص ۱۳۸، ح ۴۶۳۹. جهت مشاهده تصویر کتاب کلیک کنید.
المعجم الکبیر، طبرانی، دارالکتب العلمیة، بیروت: ج ۱۱، ص ۵۵، ح ۱۱۰۶۱
تاریخ بغداد، خطیب بغدادی، دارالکتب العلمیة، بیروت: ج ۴، ص ۳۴۸، ح ۲۱۸۶
تاریخ مدینة دمشق، ابن‌عساکر، داراحیاءالتراث، بیروت: ج ۴۲، ص ۳۷۹، ح ۸۹۷۷
اسد الغابة، ابن‌اثیر، دارالکتب العلمیة، بیروت: ج ۴، ص ۹۵، ح ۳۷۸۹
المناقب،  خوارزمی، موسسه انتشارات علامه، قم ص ۸۳
الاستیعاب، ابن‌عبدالبر، دارالکتب العلمیة، بیروت: ج ۳، ص ۲۰۵، رقم ۱۸۷۵
[8]. رجوع کنید. فتح‌الملک العلي بصحة حديث باب مدینة‌العلم علي، احمد بن محمد مغربی.
[9]. فرائدالسمطین، جوینی، مؤسسة المحمودی، بیروت : ج1، ص101
کنزالعمال، متقی هندی، مؤسسة الرسالة، بیروت : ج13، ص114

نویسنده: محمد یاسر بیانی