پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ عبدالله بن عمر نقل می‌کند که پیامبر (صلی الله علیه و آله) با کشته شدگان بدر صحبت کرد و در اعتراض جناب عمر که پرسید مگر مردگان می‌شنوند، فرمود شما از آنان شنوا‌تر نیستید[۱]، حال هنگامی که جناب عایشه این روایت را شنید با آن به مخالفت پرداخت و آن را مخالف با آیات قرآن «إِنَّکَ لا تُسْمِعُ الْمَوْتَى [روم/۵۲] تو نمی‌توانی صدای خود را به گوش مردگان برسانی» و «و ما انت بمسمع من فی القبور [فاطر/۲۲] و تو نمی‌توانی سخن خود را به گوش آنان که در گور خفته‌اند برسانی» دانسته و به تاویل آن پرداخت که مراد حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) این بوده است که آن‌ها (کشته‌های بدر) الآن دانستند که آنچه ما گفتیم حق بوده است.[۲]
اما اکثر علما در طول تاریخ روایت عبدالله بن عمر را ترجیح داده و آن را قول صحیح دانسته‌اند، و برخی از علماء بزرگ بر این مطلب تصریح کرده‌اند، که از آن جمله می‌توان به شارحین صحیح بخاری از قبیل ابن حجر عسقلانی در فتح‌الباری و عینی در عمدة القاری و ابن کثیر در تفسیرش نام برد.
ابن حجر عسقلانی در فتح الباری بعد از بیان حدیث قلیب و نقل کلام عایشه در مقابل آن، بیان می‌کند که به تحقیق که جمهور در این مسأله (سماع موتی) با عایشه مخالفت کرده‌اند و روایت عبدالله بن عمر را پذیرفته‌اند بخاطر اینکه این روایت با روایت‌های دیگری که در این مسأله وجود دارد، موافق است.[۳]
بعد ابن حجر، در پاسخ به استدلال عایشه به آیات درباره سماع موتی بیان می‌کند که این آیات، سماع نافع را نفی می‌کند، یا آیه دیگر، بیان کننده این است که این‌ها (مردگان) نمی‌شنوند مگر اینکه خدا خواهد.[۴]
بعد او نقل می‌کند که عایشه از نظریه‌اش که انکار شنیدن مردگان بود، برگشت، به خاطر روایاتی که از صحابه در نزد عایشه ثابت شد؛ چونکه خودش در آن قضایا حاضر نبود: «فکأن‌ها رجعت عن الإنکار لما ثبت عند‌ها من روایة هؤلاء الصحابة لکون‌ها لم تشهد القصة.»[۵] عینی نیز از دیگر شارحین صحیح بخاری در «عمدة القاری شرح البخاری»، نیز کلامی شبیه کلام ابن حجر دارد.[۶]
و همچنین ابن کثیر در تفسیر خود، بعد از بیان حدیث قلیب و کلام عایشه بیان می‌کند،[۷] که قول صحیح نزد علما، روایت عبدالله بن عمر است و شواهد زیادی بر صحت این قول وجود دارد و بعد او در ادامه آن شواهد را ذکر می‌کند.[8]

پی‌نوشت:
[۱]. نیشابوری، مسلم بن حجاج، صحیح مسلم، تحقیق: ‌محمد‌فؤاد عبد الباقی، ناشر: داراحیاء التراث العربی، بیروت، بی‌تا، ج ۴، باب ۱۷، ح۷۷.
[۲]. بخاری، ابی عبدالله‌محمد‌بن اسماعیل، صحیح بخاری، چاپ دار ابن کثیر بیروت و دمشق، ج۵، ص۷۷.
[۳]. ابن حجر عسقلانی، احمد‌بن‌علی، فتح الباری شرح صحیح البخاری، دار المعرفة، بیروت، ۱۳۷۹ هـ. ق، ج۳، ص۳۲۴.
[۴]. همان، ص۲۳۵.
[۵]. همان، ج۷، ص۳۰۴.
[۶]. عینی، محمود‌بن‌احمد، عمدة القاری شرح صحیح البخاری، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، ج۸، ص۲۰۲.
[۷]. ابن کثیر دمشقی، تفسیر القرآن العظیم، تحقیق: ‌محمد‌حسین شمس الدین، دار الکتب العلمیة، چاپ اوّل، ۱۴۱۹ هـ. ق، ج۶، ص۲۹۱.
[8]. برای مطالعه بیشتر در مبحث سماع اموات روی پاسخ به شبهات مطرح شده توسط توحيد قريشي در مورد سماع، زیارت، شفاعت اموات کلیک کنید.