پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از مسائلی که دستاویزی برای مشرک خواندن مسلمانان از سوی وهابیت شده است، توسل است. وهابیت، مساله توسل را به مبحث توحید عبادی(یکتا‌انگاری خداوند در پرستش) گره زده است و در نتیجه هر کسی که به دیگری متوسل شود، از آنجا که برای خداوند در عبادت شریک قائل شده است مشرک می‌باشد. از جمله دلایل وهابیت بر این اعتقاد، نبودن توسل در سیره اهل‌بیت(علیهم‌السلام) است. وهابیان معتقدند که شیعیان مدعی‌اند توسل امری است شرعی و مورد تایید بزرگان مذهبشان است و این در حالی است که در سیره اهل‌بیت پیامبر، امر توسل وجود نداشته است و کتب شیعیان نیز عاری از کلماتی است که دال بر اثبات توسل در زندگانی اهل‌بیت باشد. آیا واقعا در روش و زندگانی اهل‌بیت(علیهم السلام)، توسل کردن به دیگران وجود نداشته است؟ این سوالی است که در این نگاشته، پاسخ داده می‌شود.
توسل در سیره امام علی(علیه‌السلام)
امام علی(علیه‌السلام)، از جمله‌ اشخاصی است که مورد پذیرش شیعیان و وهابیان است و کسی در والا بودن جایگاه و مقام وی حرفی ندارد. در زندگانی وی، انواع توسل موجود است. به عنوان مثال نقل شده است که شخصی خدمت امیر المومنین(علیه‌السلام) رسید و در نزد آن حضرت از عدم اجابت دعای خویش شکایت کرد. حضرت دعائی به او تعلیم دادند و فرمودند بگو: «به وسیله محمد و خاندانش به سوی تو روی می‌آورم و از تو به وسیله خودت و این بزرگواران درخواست می‌کنم که بر محمد و آل محمد درود فرستی...».[1] این دعا به سریع الاجابه معروف است که در آن توسل به پیامبر و آل او صورت گرفته است.
توسل در سیره حضرت زهرا(سلام الله علیها)
حضرت زهرا(سلام‌الله علیها) به عنوان دختر بزرگوار پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) نیز در زندگانی خود، به امر توسل اهمیت داده است. مثلا ایشان در خطبه‌ای که در مسجد مدینه ایراد کردند، فرمودند: «خدایی را حمد و سپاس گویید که به جهت عظمت و نورش، تمام آنچه در آسمان و زمین است، به سوی خداوند به دنبال وسیله‌اند و ما، وسیله و واسطه خداوند در میان خلقش هستیم».[2]
توسل در سیره امام حسین(علیه‌السلام)
زمانی که امام حسین(علیه‌السلام) از طرف یزید، به بیعت اجباری فراخوانده شد، ایشان سه شب به زیارت قبر جد بزرگوارش پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) رفتند و به ایشان متوسل شده و از او استمداد کردند و فرمودند: «بار الها این قبر پیامبر تو محمد(صلی الله علیه و آله) است و من فرزند دختر محمدم. از آنچه برای من پیش آمده است، آگاهی؛ ای خداوند من از تو می‌خواهم که به حق این قبر و کسی که در آن هست، راهی را که خشنودی تو در آن است، برایم مقرر داری.[3]»
توسل در سیره امام سجاد(علیه‌السلام)
در زمان این امام، شرایط به ‌‌گونه‌ای رقم خورد که ایشان، ادعیه را بستر مناسبی برای انتقال معارف می‌دیدند و به این امر اهتمام ویژه‌ای داشتند. صحیفه سجادیه یادگاری است که از آن زمان باقی مانده است که در آن انواعی از توسلات به چشم می‌خورد. به عنوان مثال امام در این صحیفه می‌فرماید: «پس از تو می‌خواهم که به حق خودت و به حق محمد و آل محمد(علیهم السلام) مرا نا امید برنگردانی»[4] در این فراز از صحیفه، توسل به حق پیامبر و آل او (علیهم السلام) تصریح شده است.
توسل در سیره امام باقر(علیه‌السلام)
امام باقر(علیه‌السلام) فرمودند: «هر غصه‌دار و اندوهگین و غمگین و تشنه و دارای عیبی به زیارت امام حسین(علیه‌السلام) برود و سپس نزد آن حضرت دعا کند و به واسطه آن جناب به خداوند تقرب جوید، خدا حزن و اندوهش را برطرف می‌کند و خواسته‌اش را برآورده می‌سازد».[5] در این فرمایش امام باقر(علیه‌السلام) توسل به امام حسین(علیه السلام) نه‌تنها مجاز و مشروع خوانده شده بلکه موجب از بین رفتن‌ مصائب و دشواری‌ها دانسته شده است.
توسل در سیره امام صادق(علیه‌السلام)
سیره امام صادق علیه‌السلام علاوه بر این‌که به عنوان یک عالم به همه علوم در نزد اهل‌سنت مد نظر است، همچنین از این جهت که ایشان، استاد ائمه اربعه اهل‌سنت هستند، مورد توجه می‌باشد. در سیره امام صادق(علیه‌السلام) نیز توسل به صورت چشم‌گیری مورد توجه بوده است. مثلا ایشان می‌فرماید: «بارالها، من محمد(صلی الله علیه و آله) را پیشاپیش حاجت خود قرار می‌دهم و به واسطه او به تو رو می‌کنم. پس مرا به برکت و شفاعت آن حضرت در دنیا و آخرت، دارای آبرو گردان، و مرا از مقربان قرار بده، و نمازم را به خاطر آن حضورت قبول فرما».[6]
همچنین می‌توان برای جاری بودن امر مشروع و زیبای توسل در زندگانی امام صادق(علیه‌السلام) به فرمایش ایشان در باب امام حسین(علیه‌السلام) اشاره شود: «من برای آمرزش تمام گناهانم تو را نزد خدایت و خدای خودم شفیع قرار می‌دهم و به واسطه تو در تمام نیازمندی‌های و خواسته‌هایم در امور دنیا و آخرت به طرف خدا روی می‌آورم».[7]
توسل در سیره امام کاظم(علیه‌السلام)
از امام کاظم(علیه‌السلام) نقل شده است که ایشان دعائی برای دیدن مرده در خواب بیان کرده‌اند که از این قرار است: «و از تو درخواست می‌کنم که به واسطه بسم الله الرحمن الرحیم و به حق حبیب تو محمد(صلی الله علیه و آله) که آقای پیامبران است و به حق علی، بهترین وصی و به حق فاطمه، سرور زنان عالم، و به حق حسن و حسین که سرور جوانان اهل‌بهشت قرار دادی، بر محمد و خاندانش درود بفرستی و فلان میت را با حالتی که اکنون دارد، به من نشان بده».[8]
سیره عملی دیگر امامان بزرگوار همچون امام رضا(علیه‌السلام)،[9] امام جواد(علیه‌السلام)،[10] امام هادی(علیه‌السلام)[11] نیز در راستای ترویج توسل به پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) بوده است.
با توجه به گوشه‌ای از رفتار و گفتار اهل‌بیت(علیهم‌السلام) باید گفت: «مساله توسل، نه تنها امری مشروع و جائز بلکه راجح و نیک به حساب آمده است.

پی‌نوشت‌ها:
[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق: علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ج2، ص583، ح17.
[2]. طبری، محمد، دلائل الامامه، قم، قسم الدراسات الاسلامیه موسسه البعثه، چاپ اول، 1413ق.ص114.
[3]. ابن‌عثم کوفی، احمد، الفتوح، تحقیق: علی شیری، بیروت، دار الاضواء، چاپ اول، 1411ق، ج5، ص19.
[4]. صحیفه سجادیه، ترجمه و شرح: شعرانی، قم، انتشارات قائم آل محمد، چاپ ششم، 1386ش.ص98.
[5]. ابن‌قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، چاپ اول، 1430ق.ص176، باب69، ح5.
[6]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، تحقیق: علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چاپ چهارم، ج4، ص551.
[7].ابن‌قولویه، جعفر بن محمد، کامل الزیارات، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات، چاپ اول، ص242ـ249 و 23.
[8]. طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، بیروت،‌موسسه فقه الشیعه، چاپ اول، 1411ق، ج1، ص123.
[9]. شیخ مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، تحقیق: علی اکبر غفاری و حمود محرمی، قم،‌ الموتمر العالمی لالفیه الشیخ المفید، چاپ اول، 1413ق.ص252.
[10]. طوسی، محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، بیروت،‌موسسه فقه الشیعه، چاپ اول، 1411ق، ج2، ص798.
[11]. همان، ج6، ص95ـ101. برگرفته از مقاله توسل در سیره اهل‌بیت، قم، موسسه دارالاعلام لمدرسه اهل‌البیت، مجله سراج منیر، ج9، ص35