پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ امروزه، جهان اسلام شاهد خشونت‌هایی بسیاری به اسم اسلام است. این خشونت‌ها، توسط جریان‌های به ظاهر اسلام‌گرایی صورت می‌گیرد که نه تنها افکار آنان ریشه در متون اسلامی ندارد، بلکه از عالمان پیشین اسلام نیز نشات نمی‌گیرد.[1] این گروه‌ها با تاثیر پذیری از ابن‌تیمیه، آیات جهاد را حمل بر هر خشونتی من جمله، قتل کودکان و زنان، حملات انتحاری و... می‌کنند.
گروه‌های تکفیری با بهره‌گیری از آرای ابن‌تیمیه در اسلام سیاسی و راهبردی کردن آن در مسیر جنگ علیه مسلمانان، ضربه جبران ناشدنی به پیکره اسلام وارد ساختند. اما تفکرات ابن‌تیمیه که موجب گسترش جنایت‌های گروه‌های تکفیری شده است در چند جهت قابل ارزیابی است.
ظاهر‌گرایی از جمله افکار ابن‌تیمیه است که منجر به هموار ساختن مسیر، برای عملیات‌های تروریستی می‌شود. اخذ به ظاهر‌گرایی و طرد عقل‌گرایی، به وجود آورنده تفکرات خشک و متعصبانه شده و همین بستر را برای تحریک جوانان علیه مسلمانان آماده ساخته است. به عنوان مثال صالح سریه، رهبر گروه جهادی "الفنیه العسکریه" صراحتا به ظاهر‌گرایی در آیات قرآن حتی در آیه‌های متشابه تصریح می‌کند.[2] شکری مصطفی نیز که رهبر گروه افراطی "التکفیر و الهجره" بود، با تاکید بر ظاهر‌گرایی در روایات، از کاربرد وسائل ابتدایی در جنگ سخن می‌گوید.[3]
یکی دیگر از افکار موثر ابن‌تیمیه بر جریان‌های تکفیری رویکرد تقلید‌ستیزی ابن‌تیمیه است. او منحصر بودن اجتهاد را در ائمه چهارگانه اهل‌سنت نمی‌پذیرد و بر این باور است که هر کس به اندازه علمش می‌تواند اجتهاد کند.[4] ابن‌تیمیه علاوه بر این‌که از اجتهاد خاصی در اقسام توحید و منحصر کردن آن در توحید عبادی انجام داد، اعمالی همچون استغاثه، توسل و تبرک را نیز از اقسام شرک شمرد، و با این نگرش، گام ویژه‌ای در یاری جریان‌های تکفیری برداشت.[5] به عنوان مثال در استفتائی که از ابی‌محمد مقدسی(نظریه پردازِ نوین القاعده) درباره استغاثه و توسل شد، وی با اشاره به مساله توحید، کسانی که این اعمال را انجام دهند، مشرک می‌خواند.[6] ابو مصعب زرقاوی (رهبر سابق القاعده عراق) نیز با استناد به کلام ابن‌تیمیه می‌گوید: «مقایسه عوام اهل‌سنت با عوام رافضه(شیعه)، ظلم است، چرا که رافضه به امام حسین استغاثه می‌جویند و این شرکی است که بخشیده نمی‌شود».[7]
از جمله‌ مبانی فکری دیگر ابن‌تیمیه که الگوی عملی جریان‌های تکفیری شد، تکفیر است. وی با بیان این‌که کسانی که به زیارت قبر پیامبر(صلی الله علیه و آله) می‌روند، مشرک هستند، حکم به قتل و کشتار آنان می‌دهد.[8] این رویه در جریان تکفیری عصر حاضر نیز ادامه داده شد. به عنوان مثال عبد السلام فرج(رهبر گروه افراطی جهادی مصر) در کتاب "الجهاد، فریضه غائبه" به صراحت حاکمان کشورهای اسلامی و غیر اسلام را تکفیر کرده و آنان را مرتد می‌خواند.[9] صالح سریه نیز بهترین عقاید امروز را، تعالیم ابن‌تیمیه و شاگردانش می‌داند.[10]
آخرین آموزه ابن‌تیمیه که در افکار جریان‌های تکفیر به وضوح قابل مشاهده است بحث جهاد است.[11] آرای ابن‌تیمیه در باب جهاد، موجب ایجاد جهادی نوین در قالب عملیات‌ها انتحاری، کودک کشی و... شد، که امروزه در عملکرد گروه‌های تکفیری همچون داعش، القاعده و بوکوحرام مشاهده می‌شود.
استفاده از احکام تکفیر(به خصوص تکفیر شیعیان) و جهاد با قرائت ابن‌تیمیه‌، مدل جدیدی از خشونت‌گرایی را به وجود آورده است. به عنوان مثال ابو‌ مصعب زرقاوی جنگ علیه شیعیان را اولویت اول دانست.[12] ابو مصعب در کتاب "الکلماه المضیئه" خود، شیعه را پشت تمام تحرکات آمریکایی می‌داند و با استناد به کلمات ابن‌تیمیه، آنان را آدم‌های منافق و کافر می‌خواند.[13]

پی‌نوشت‌:
[1] بوطی، سعید، سلفیه بدعت یا مذهب، مترجم: حسین صابری، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ چهارم، 1389ش. تمام کتاب. این کتاب، سلفیه را بدعت می‌خواند. پس تمام جریان‌های تکفیری که پیروی این مذهب هستند، مبتدع هستند.
[2] رفعت، سید احمد، النبی المسلح، کانون الثانی، 1991م، بی‌جا؛ ج1؛ الرافضون، ص34.
[3] همان، ج‌2، الثائرون، ص129-131.
[4] ابن‌تیمیه، مجموع الفتاوی، عربستان، مجمع ملک فهد، 1995م؛ ج20، ص210-214.
[5] ابن‌تیمیه، درء التعارض، محقق: محمد رشاد، عربستان، انتشارات دانشگاه محمد بن سعود، 1411ق؛ج9، ص344. الاستقامه، مدینه، انتشارات دانشگاه محمد بن سعود، 1403ق؛ ج1، ص180، ج2، ص31.
[6] برقاوی،  عاصم، مجموع استفتائات، بی‌جا، بی‌تا؛ حکم من یستغیث بغیر الله، ص2.
[7] زرقاوی، ابومصعب، الکلمات المضیئه، شبکه البراق الاسلامیه، 1427ق، بی‌جا؛ ص7.
[8] ابن‌تیمیه، زیاره القبور و الاستنجاد بالمقبور، ریاض؛ دار طیبه، بی‌تا؛ ص17.
[9] فرج، عبدالسلام، الجهاد، فریضه غائبه، بی‌جا، بی‌تا؛ ذیل بحث الحکم بغیر ما انزل‌ الله.
[10] سریه، صالح، رساله الایمان. برگرفته از: www.elismaily.tv
[11] ابوزهره، محمد، ابن‌تیمیه حیاته و عصره، آراوه و فقهه، قاهره، دار الفکر العربی، 1991؛ ص35.
[12] اسماعیلی، حمید رضا، القاعده از پندار تا پدیدار، تهران، اندیشه سازان نور، 1386ش؛ ص120.
[13] برگرفته از مقاله تاثیر افکار ابن‌تیمیه در گسترش جنایت‌های جریان‌های تکفیری، مجموعه مقالات کنگره جهانی جریان‌های افراطی، قم، انتشارات دار الاعلام، چاپ اول، 1393، ج1، ص 57.