پایگاه جامع فرق، ‌ادیان و مذاهب_ شعبی(متوفای 103 ه.ق) که نام وی عامر بن شراحيل است، از راویان حدیث و از تابعین به‎شمار می‎آید. در بین روایات او موارد عجیبی دیده می‎شود که بر ضدّ امام علی (علیه السلام) است که یک نمونه آن، نقش عبد الله بن سبأ‌ در ایجاد تفکر شیعی است.[1] از این‎رو لازم است نکات اعتقادی که در وی وجود دارد مورد بررسی قرار گیرد تا مقدار صحّت و سقم روایات وی مشخص گردد.
شعبی افترائات بزرگی به علی (علیه السلام) بسته است. مثلا البسوی در کتاب المعرفة و التاریخ از اسماعیل بن ابی خالد نقل می‎کند: «سمعت الشعبی یحلف بالله لقد دخل علیٌّ حفرته و ما قرأ القرآن.[2] شنیدم که شعبی قسم می‏‎خورد که علیّ به قبرش داخل شد در حالیکه قرآن را نخوانده بود!» و یا اینکه صحابه‎ای که علی (علیه السلام) را در جنگ جمل همراهی می‎کردند را فقط 4 نفر دانسته است.[3] درحالیکه این حرف مخالف اجماع همه تاریخ‎نویسان است، چنانکه مثلاً اسلم، چهار هزار از اهل مدینه را همراه علی (علیه السلام) دانسته است. سعید بن جبیر تعدادشان را 800 نفر از انصار و 400 نفر از کسانی که بیعت رضوان را درک نمودند، بیان نموده است. و السدّی تعدادشان را 130 نفر از اصحاب بدر و 700 صحابیّ دانسته است.[4] مشاهده می‏‎شود که چه تفاوت فاحشی است بین گزارش وی با دیگران و این هم شاهد روشن دیگری بر دشمنی وی با علی (علیه السلام) است.
شعبی حتّی محبّین علی (علیه السلام) را نیز رها نکرده و تهمت دروغگویی به آنان می‎زده است چنانکه قرطبی می‎نویسد: «الحارث رماه الشعبي بالكذب، وليس بشيء، ولم يبن من الحارث كذب، وإّنما نقم عليه إفراطه في حب علي وتفضيله له على غيره.[5] حارث (الاعور الهمدانی) توسط شعبی متهم به دروغگویی شده است ولی (حرف شعبی) مهم نیست و از حارث دروغی ظاهر نشده است. و تنها بخاطر افراط در دوستی علی (علیه السلام) و برتر دانستن وی از دیگران، مورد نکوهش واقع شده است.»
بلکه شیعیان علی (علیه السلام) را یهودیان اسلام می‎خوانده است چنانکه به مالک می‎گوید: «أحذرك الأهواء المضلَّة، شرّها الرافضة، فإنها يهود هذه اُلامة،يبغضون الإسلا م كما يبغض اليهود النصرانية، ولم يدخلوا في الإسلام رغبةً ولا رهبة من الله.[6] تو را از هوس‎های گمراه‎کننده برحذر می‎دارم که بدترین آن‎ها رافضه (کلمه زشتی که برای شیعه به کار برده می‎شده است) اند که آنها یهود این امتّند. از اسلام بیزارند همانطور که یهودیان از مسیحیت بیزارند و بخاطر محبت یا ترس از خداوند، اسلام نیاوردند!» ولی از آن سو،‌ به اعتراف خودش، به عنوان عریف(کسی که امور سیاسی قومی را بر عهده دارد و اطلاعات قوم را به خلیفه می‎دهد) قوم خویش برای حجّاج که از دشمنان خونخوار علی (علیه السلام) و شیعیان آن حضرت بوده است، فعالیت داشته است.[7]
بنابراین با این همه بغض و کینه که آشکارا نسبت به علی (علیه السلام) و شیعیان آن حضرت ابراز می‎داشته و حتی حاضر به دروغ بستن به علی (علیه السلام) و بزرگان اصحابش شده است، اعتماد به نقل‎های وی قطعا کاری غیر‎منطقی است.

پی‌نوشت:

[1]. عبد القاهربن طاهر بن محمد بغدادی الاسفرائینی، الفرق بين الفرق وبيان الفرقة الناجية: ص225، بیروت: دار الآفاق الجديدة، الطبعة الثانية.
[2]. البسوي، المعرفة والتاريخ: ج ١ ص ٤٨٣ ، المدينة المنورة: مكتبة الدار. أحمد بن فارس، الصاحبي في فقه اللغة وسنن العرب في كلامها: ص ١٧٠ ، القاهرة:‌ المكتبة السلفیه.
[3]. العصامي، سمط النجوم العوالي: ج ٢ ص ٥٦٠ ، بيروت: دار الكتب العلمية
[4]. الذهبي، تاريخ الإسلام: ج ٣ ص ٤٨٤ ، بيروت: دار الكتاب العربي
[5]. القرطبي، الجامع لأحكام القرآن: ج ١ ص ٥، بيروت: دار إحياء التراث العربي
[6]. ابن عبد ربه، العقد الفريد: ج ٢ ص ٢٣٤ ، بيروت: دار إحياء التراث العربي.
[7]. الذهبي، سير أعلام النبلاء: ج ٤ ص ٣٠٤ ، بيروت: مؤسسة الرسالة.