پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ موعظه روی‌کوه طولانی‌ترین مجموعه از تعالیم اخلاق عیسی (علیه السلام) در اناجیل است. این مواعظ عمدتاً مجموعه‌ای است که نویسندگان اناجیل آن را از یک مجموعه قدیم گفتار عیسی ـ علیه السلام ـ که دانشمندان جدید آن را «منبع» می‌نامند، گرد آورده‌اند موضوعات این موعظه بسیار متنوع هستند مانند تمجید، فرمانبری از شریعت موسی، پرهیزگاری، استفاده از اموال و پیروی از کلمات عیسی». آيا در مسیحیت درباره اخلاق عملی هم مطلبی است؟ لطفاً ضمن توضیح، منابعی را هم معرفی نمائید؟

پاسخ:

جهت پاسخ این پرسش لازم است نکاتی یاد آوری شود:

- اخلاق در اصل واژه‌ای عربی است که مفرد آن خُلق می‌باشد، در لغت به معنای سرشت و سجیه به کار رفته است. اعم از این که سجیه و سرشتی نیکو و پسندیده باشد، مانند جوان مردی و دلیری، یا زشت و ناپسند باشد مثل فرو مایگی و بزدلی.»[1]

- به طور کلی دو نظر و دیدگاه درباره اخلاق در میان مکاتب زنده جهان مطرح است. برخی معتقد هستند که اخلاق نسبی است به این معنا که بعضی از کارها و اعمال، از نظر برخی ملل یک کار خوب و پسندیده محسوب می‌شود در حالی که از نظر ملل دیگر یک عمل ناپسند و زشت تلقی می‌شود به عنوان نمونه در اسلام، ازدواج یک امر مقدس و یک عبادت تلقی می‌شود. در حالی که مسیحیت تجرد را مقدس می‌شمارد و تأهل پلیدی است».[2] با توجه به این نظریه هر ملتی می‌تواند برای خودش اخلاق مخصوص داشته باشد. و نظریه دیگر این است که اخلاق امر مطلق است، به این معنا که معیار و اصول اخلاق در میان ملل عالم یکی است، که رعایت این معیارها در هر زمان و هر مکان ارزش اخلاقی به شمار می‌آید.

- فرق بین اخلاق نظری و عملی: اخلاق نظری عبارت است از دانستن کلیه قواعد اخلاقی که انسان باید به آن‌ها برسد یعنی دانستن و شناختن صفات زشت و رذائل اخلاقی و تشخیص صفات خوب و مکارم و فضائل اخلاقی و رفتار بر اساس آن‌ها. اخلاق عملی، دانستن جزئیات موارد اخلاقی است و روشن می‌کند که انسان چگونه باید عمل کند تا بتواند صفات پلید اخلاقی را از خود دور سازد و متخلق به اخلاق نیکو و فضائل اخلاقی گردد و به یک انسان کامل و سعادتمند تبدیل شود.[3]امّا این که در مسیحیت مطالبی درباره اخلاق عملی هست یا نه؟ متون و تعالیم اخلاقی مسیحیت نشان می‌دهد که مسیحیت دارای دستورهای اخلاقی می‌باشد که این دستورات اخلاقی از چندین منظر بیان شده است:

کتاب مقدس چندین دستور اخلاقی دارد كه به ده فرمان معروف است: «قتل مكن، زنا مكن، دزدی مكن، و به همسايه خود گواهی دروغ مده، به زن همسايه خود طمع مدار، و بر خانه همسايه خود و مزرعه و غلام و گاو و حمار وي و هر چه از آن همسايه تو باشد شايق مباش».[4] روش زندگی نوع راهبان نشان می‌دهد كه آنان اعتقاد به رعايت مسائل اخلاقی داشته اند. راهبان با اين اعتقاد نوعی جهاد روحانی با نفس اماره را در پيش گرفته و می‌كوشيدند بر بدن و جسم و شئونات جسمانی چيره شوند و البته آنان در اين امر راه افراط را پيش گرفته و به اين جهت خانه و خاندان خود را ترك می‌گفتند و به بيابان ها پناه می‌بردند، و زندگی خود را در انزوا و خلوت می‌گذراندند و در نتيجه سه نوع راهبان، در ميان مسيحيان پديد آمدند: «معتكفان، غارنشينان، راهبان ساكن در بيغوله‌ها».[5]

- چیزی دیگری که حاکی از وجود اخلاق عملی در مسیحیت است موعظه روی کوه حضرت مسیح می‌باشد موعظه روی کوه طولانی‌ترین مجموعه از تعالیم اخلاق عیسی (علیه السلام) در اناجیل است. این مواعظ عمدتاً مجموعه ای است که نویسندگان اناجیل آن را از یک مجموعه قدیم گفتار عیسی (علیه السلام) که دانشمندان جدید آن را «منبع» می‌نامند، گرد آورده‌اند موضوعات این موعظه بسیار متنوع هستند مانند تمجید، فرمانبری شریعت موسی، پرهیزکاری استفاده از اموال و پیروی از کلمات عیسی».[6] برای اطلاع بیشتر و کامل‌تر می‌توانید به کتاب مسیحیت از لابه‌لای متون از صفحه 94-101 مراجعه نمائید. و به جهت تنوع و طولانی بودن آن از آوردن آن‌ها خودداری شده است.

- اخلاق در خانواده مسیحی: مسیحیت در مورد اخلاق زناشوئی و رعایت نمودن حقوق زن و شوهر نسبت به همدیگر دستورهایی اخلاقی دارد. همدیگر را در خدا ترسی اطاعت کنید ای زنان، شوهران خود را اطاعت کنید چنان که خداوند را، زیرا شوهر سر زن است چنان که مسیح نیز سر کلیسا و او نجات دهنده بدن است لیکن همچنان که کلیسا مطیع مسیح است، هم چنین زنان نیز شوهران خود را در هر امری مطیع باشند، ای شوهران زنان خود را محبت نمایید چنان که مسیح هم کلیسا را محبت نمود. در مورد وظائف پدر و فرزند نیز تعالیم اخلاقی وجود دارد که مسیحیان را به پیروی از آن دعوت نموده‌اند: «ای فرزندان والدین خود را در خداوند اطاعت نمایید زیرا که این انصاف است، پدر و مادر خود را احترام نما... ای پدران فرزندان خود را به خشم میاورید بلکه ایشان را با تأدیب و نصیحت خداوند تربیت نمائید.»[7]

- یکی دیگر از تعالیم اخلاقی مسیحیت که خیلی به رعایت آن به صورت افراط اهتمام می‌دهند مسأله محبت است و به عنوان رکن اخلاق در مسیحیت آن را معرفی می‌کند. اگر به زبان‌های مردم و فرشتگان سخن گوییم و محبت نداشته باشیم مثل نحاس صدا دهنده و سنج فغان کننده شده‌ایم و اگر نبوت داشته باشیم، جمیع اسرار و همه علم را بدانیم ایمان کامل داشته باشیم... محبت نداشته باشیم هیچ هستیم». [8] با این که دستورهای اخلاقی را در تعالیم دینی مسیحیت می‌بینیم لیکن آنچه از گفتار برخی دانشمندان مسیحی نقل شده حکایت از این دارد که میان مسیحیت فعلی و اخلاق، شکاف و فاصله عمیق به وجود آمده است و می‌شود گفت که دستورها و اندرزهای اخلاقی از جامعه فعلی مسیحیت گریخته‌اند و مسیحیت به طور کلی مشتمل بر چهار دستور اخلاقی است که یک سلسله نصحیت ها است، از قبیل این که راست بگوئید، دروغ نگویید، مال مردم را نخورید.[9] (و حتی اگر به شما سیلی زدند، روی دیگر خود را نیز در اختیار آنان قرار دهید تا به آن سو نیز سیلی بزنند. اگر لباس شما را از شما به زور ستاندند، ممانعت و مقاومت نکنید). به همین جهت و نتیجه، اخلاق مسیحیت را اخلاق بردگی نامیده‌اند به علاوه ظالم را در ظلمش و فاسد را در فسادش شدیدتر می‌کند.[10]
و می‌شود چنین بیان کرد که در مسیحیت امروز اخلاقی به معنای واقعی خودش وجود ندارد، و اخلاق امروزی مسیحیان با معیارهای دینی و مذهبی مطابقت و هم خوانی ندارد.

پاورقی:

[1]. مصباح یزدی، محمد تقی، فلسفه اخلاق، ناشر نشر بین الملل، چاپ اول، 1381 ش، ص 13
[2]. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، انتشارات صدرا، چاپ چهارم، 1385 ش، ج 22، ص 679
[3]. حائری تهرانی، مهدی، بشیر سید عبدالله، بنیادهای اخلاقی اسلامی، بنیاد فرهنگی امام المهدی، چاپ دوم، 1369 ش، ص 31
[4]. همدانی، فاضل خان، ترجمه کتاب مقدس، عهد عتیق و عهد جدید، انتشارات اساطیر، چاپ دوم، 1383 ش، ص 340
[5]. راد مهر، فرید الدین، ترجمه عارفان مسیحی، التیوفی فانستیک، ناشر نیلوفر چاپ اول، 1384 ش، ص 94
[6]. باغبانی، جواد رسول زاده عباس، درابرت ای وان وورست، مسیحیت از لابه لای متون، موسسه آموزشی امام خمینی (ره)، 1384 ش، بی جا، ص 94
[7]. همان، ص 102
[8]. کتاب مقدس، نامه اول پولس به قرنتیان، باب سیزدهم، ج 1 و 2.
[9]. مطهری، مرتضی، آثار، ناشر انتشارات صدرا، چاپ چهارم، 1385 ش، ج 20، ص 223
[10]. مطهری، مرتضی، یاداشت ها، ناشر انتشارات صدرا، چاپ اول، 1385 ش.
منبع: نرم افزار پاسخ، مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات