پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ شیخ احمد احسائی معتقد است، امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در عصر غیبت، جسم مادی ندارد؛ بلکه دارای جسم هورقلیایی است و هم‌اکنون در عالم هورقلیا و در شهر جابرسا و جابلقا زندگی می‌کند.[1]
وی می‌گوید، حضرت هر‌گاه بخواهد به یکی از عوالم هفت‌گانه تشریف بیاورد، باید به صورتی از صورت‌های آن اقلیم در بیاید و کسی او را در این حالت نمی‌شناسد. او ادعا دارد، جسم، زمان و مکانِ حضرت، لطیف‌تر از عالم اجسام و از عالم مثال است و چون نفسِ ایشان، حقیقتِ همه چیز را می‌فهمد و از تخیّلات و تصوّرات به دور است، پس بهشت را به نفسه، نه با صورت می‌بیند.[2]
شیخ احمد در توضیحِ عالم هورقلیا می‌نویسد: «هورقلیا، مُلک آخر است که دارای دو شهر جابرسا -که در مغرب قرار دارد- و جابلقا -که در مشرق قرار دارد- است. پس حضرت قائم در دنیا، در عالم مثال نیست، اما تصرفش به‌ گونه‌ای است که به صورت هیکل عنصری است، و با مثالش در مثال، و با جسدش در اجساد، و با جسمش در اجسام، و با نفس خود در نفوس، و با روحش در ارواح است».[3]
در نقد این نظریه باید گفت که به عقیدۀ اکثریتِ قریب به اتفاقِ علمای شیعه، این نظریه در واقع به معنی انکارِ وجودِ حضرت در روی زمین است؛ چون اگر مراد شیخ این باشد که حضرت در عالم مثال و در برزخ زندگی می‌کند و جسم عنصری ندارد، پس حیات او، مثل حیاتِ مردگان در برزخ است. حال آنکه این مطلب، با ادله عقلي و نقلي دالِّ بر «خالي نبودن زمین از وجود حجت الهي» سازگاری ندارد. براي نمونه ابو حمزه از امام صادق (عليه السلام) نقل مي‌كند كه به ايشان عرض كردم، آيا زمين بدون امام باقي می‌ماند؟ ايشان فرمودند: «لَوْ بَقِيَتِ الْأَرْضُ بِغَيْرِ إِمَامٍ لَسَاخَتْ؛ اگر زمین بدون امام باقی بماند، هر آینه اهلش را در کام خود فرو می‌برد.» [4]
بر این اساس مهدی موعود «عج» در همین عالمِ خاکی و با همین بدن مادی، به زندگی طبیعی خود ادامه می‌دهد، تا اینکه روزی بنابر مشیت الهی، ظهور و قيام کند، نه این‌که جسم هورقلیایی داشته باشد. در این صورت، نظریۀ جسم هورقلیایی شیخ احمد احسایی باطل است.

پانوشت:
[1]. حاج‌ محمد ‌کریم ‌خان، ارشاد العوام، ص 151.
[2]. احمد ‌بن ‌زین‌الدین‌ احسائی، جوامع الکلم، رسالۀ به ملا محمد حسین، ص 1.
[3]. احمد ‌بن ‌زین‌الدین ‌احسائی، جوامع الکلم، رسالۀ رشتیه، قسمت 3، ص 100.
[4]. الكافي (نشر الإسلامية)؛ ج‌1، ص 179.