پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ همانطوري که مي دانيم در مورد بنيانگذاران اهل حق اقوال مختلفي وجود دارد که در اين نوشته به برخي از آنان اشاره  مي کنيم.
بهلول ماهي
بهلول ماهي در قرن دوم هجري در ماه الکوفه (دينور) از توابع کرمانشاه متولد شد. در ايام جواني با چند تن از ياران لرستانيش به کوفه و بغداد سفر کرده و در آنجا به محضر امام صادق عليه السلام شرفياب گرديده اند.[1]
شاه فضل ولي
شاه فضل اواخر قرن سوم ظاهر شده و ظاهراً اهل هندوستان بوده است.[2] نخستين گوهري که پس از اسلام به تن آدميزاد درآمده به تن شاه فضل راه يافته. بره اي داشت که يارانش در نبودن او مادر بره را سر بريدند، شاه فضل همين که بر مي گردد و از کشته شدن آن آگاه مي شود، يارانش را به کيفر رسانيده و ناپديد مي شود.[3]
بابا سرهنگ
بابا سرهنگ فرزند ابراهيم دوداني طبق يادداشت دست نويس کاکاردايي در سال 324 هجري در حوالي کوه شاهو که در دوازده فرسنگي نيمروز (جنوب شهر سنندج) مي باشد متولد شد. چنانکه در همانجا به کردي مي گويد:
و سنه سيصد و بيست و چوار هجري
هاتف نام آوجه شاهو چري
يعني در سال 324 هجري سروش ايزدي نام او را از کوه شاهو بانگ زد. در آنجا با شيوه ي درويشي زندگي مي کرد ولي سپس خود را نمودار فروغ خدايي خواند. گروه زيادي به او گرويدند و آيينش را پذيرفتند. زمان مردنش معلوم نيست اما آرامگاه او در روستاي توليه ي اورامان است. نام چندين تن از يارانش عبارت است از: رتاف، قلم، روم، خونکار، گرچک، صبوره و سرنج.[4]
از مطالب فوق فهميده مي شود که در آيين اهل حق يا آيين ياري، مساله تناسخ رواج دارد و بالا تر از آن اينکه بزرگان به مرور زمان و با جمع شدن عده اي اطراف ايشان ادعاي ارتباط مستقيم با خدا را مي کنند و ديگر اينکه عموما داستان زندگي ايشان شبيه به افسانه است تا واقعيت. ضمن اينکه اگر بزرگان ايشان همانطوري که ادعا مي کنند از سالهاي اوليه وجود داشته اند چرا در کتابهاي کهن مربوط به زمان خودشان(غير از کتب اهل حق) سخني از ايشان به ميان نيامده و نامي از آنها ذکر نگرديده است؟

منابع:
1-دوره بهلول، ص 24
2-برهان الحق، ص 25
3-بزرگان يارسان، ص 6
4-بزرگان يارسان، ص 7