از ظهور گروهک افراطی تکفیری داعش یا همان دولت اسلامی عراق و شام که یکی از شاخه‌های منسجم گروه القاعده در کشور افغانستان است، چند سالی بیشتر نمی‌گذرد که در سال 2003 میلادی، با حمله‌ی آمریکا به عراق این فرصت و فضای مناسب برای حضور و نقش آفرینی آن‌ها پدید آمد و از آن‌جایی که دیدگاه این گروه، مبارزه با اشغالگران بود، با استقبال وسیع جوانان عراقی مواجه شد، لذا سرکرده‌ی این گروهک و اولین چهره‌ی آن یعنی «ابومصعب زرقاوی» در سال 2004 میلادی در عراق با تشکیل گروه جهادی با نام «جماعه توحید و جهاد» و با همکاری و بیعت با اسامه بن لادن، سرکرده القاعده، خود را در خاورمیانه و در سطح بین‌المللی مطرح ساختند.[1]
احمد فاضل خلاویه مشهور به «ابومصعب زرقاوی» متولد 1966 میلادی در شهر زرقا دومین شهر بزرگ کشور اردن است، او در فقیرترین محله‌های این شهر، یعنی «معصوم» به دنیا آمد. او پس از فوت پدرش در هفده سالگی از دبیرستان اخراج شد و یک زندگی همراه با خشونت، مواد مخدر، مشروبات الکلی، تجاوز جنسی و دزدی و ... را تجربه کرد و نهایتاً به زندان افتاد و چندین ماه بعد با عفو عمومی آزاد گشت.[2] او در آغاز جنگ افغانستان و اتحاد جماهیر شوروی سابق راهی افغانستان شد و بن لادن را در آن‌جا ملاقات کرد. او در سال 1990 میلادی، پس از بازگشت به کشورش، توسط مقامات حکومتی به خاطر حملات مسلحانه و وجود انبار مهمات در منزلش دستگیر و زندانی شد و به مدت هفت سال از عمرش را در زندان سپری کرد و در این مدت بود که با سلفی‌های افراطی تکفیری جهادی همانند «ابومحمد مقدسی» آشنا شد. او پس از زندانی شدنش به افغانستان بازگشت و در سال 2000 میلادی یک پایگاه نظامی وابسته به القاعده را تشکیل داد.
او در سال 2001 میلادی، پس از حمله هوایی آمریکا به افغانستان، به عراق فرار کرد و عضو جنبش «انصار الاسلام» در شمال عراق شد و در سال 2004 میلادی، گروهک «جماعه توحید و جهاد» را راه‌انداری کرد و با اسامه بن لادن بیعت کرد و نام گروه خود را به «قاعده الجهاد فی بلاد الرافدین» تغییر و تبدیل کرد.[3] او در سال 2005 میلادی، پس از سرکوبی نظامیان سنّی در شهر تلعفر به دست دولت مرکزی عراق، علیه شیعیان اعلان جهاد کرد و با بمب‌گذاری و عملیات انتحاری و ... در مناطق شیعه‌نشین باعث کشتار بی‌رحمانه گردید.[4] او نهایتاً در سال 2006 میلادی، در هشت کیلومتری شمال بعقوبه عراق، به دست نیروهای آمریکایی کشته شد و بعد از او «ابوحمزه مهاجر» جانشین او گردید که او هم به‌دست نیروهای آمریکایی، طی یک عملیات نظامی، در سال 2010 میلادی کشته شد.[5]
دومین چهره مطرح این گروهک، «ابراهیم عواد ابراهیم القرشی السامرایی» متولد 1971 میلادی در شهر سامرای عراق است که مشهور به ابوبکر بغدادی است. او فارغ التحصیل دکترای علوم اسلامی از دانشگاه بغداد است.[6] وی مقداری از دروس علوم دینیه را نزد اساتیدی هم‌چون «ابوعبدالله محمد منصور» خواند و طبق گفته‌ی این استاد درباره‌ی او آمده است که دارای حافظه محدود، فهم و درک ضعیف، سطح علمی بسیار پایین بوده است.[7] او در سال 2009 میلادی، توسط عراقی‌ها آزاد شد و در سال 2010 میلادی، پس از کشته شدن «ابوحمزه مهاجر» و «ابوعمر بغدادی» به عنوان رهبر داعش به ریاست رسید.[8] او در سال 2014 میلادی، خود را خلیفه خواند.[9] او نسبت به رقبای خود بسیار خشن بوده و در کنار گذاشتن هم‌پیمانان خود تعلل و تردید نمی‌کرد، از جمله این‌که علیه جبهه النصره که یکی دیگر از شاخه‌های نظامی القاعده در سوریه بود، اعلان جنگ کرد...[10]

پی‌نوشت:

[1]. نقد جریانهای تکفیری، جمعی از نویسندگان، دار الاعلام، قم ،ایران، فصل 11 ص269.
[2]. افکار و تشکیلات داعش، عبدالحمید شریفات، دار الاعلام، قم، ایران، ص34.
[3]. دوله الخلافه الاسلامیه، فنسنت الغریب، دار الولاء لصناعه و النشر، بیروت، لبنان، ص37.
[4]. نقد جریانهای تکفیری، جمعی از نویسندگان، دار الاعلام، قم، ایران، فصل 11 ص275.
[5]. تحلیل و بررسی تاریخ و افکار داعش، محمد ابراهیم نژاد، دار الاعلام، قم، ایران، ص69.
[6]. خفایا و أسرار داعش، حماده نضال، بیسان للنشر و التوزیع، بیروت ،لبنان، ص82.
[7]. داعش و اخواتها، محمد علوش، ریاض الرییس لکتب و النشر، بیروت، لبنان، ص162.
[8]. داعش من النجدی الی البغدادی، ابراهیم فواد، مرکز أوال للدراسات و التوثیق، بیروت ،لبنان، ص249.
[9]. صناعه التوحش، محمد محمود مرتضی، دار الولاء لصناعه و النشر، بیروت، لبنان، ص249.
[10]. نقد جریانهای تکفیری، جمعی از نویسندگان، دار الاعلام، قم، ایران، فصل 11 ص277.