متن مقاله
برادران مسلمان شیعه و سنی در طول تاریخ بر سر تعیین جانشین پس از پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) مناقشه داشته‌اند. اکنون این جدال در گفتگویی آرام پی گرفته می‌شود:
شیعه: پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وآله) طبق دستور رسیده از وحی، امیرمؤمنان، علی (علیه‌السلام) را جانشین خود قرار داد. اما عده‌ای زیر بار این دستور نرفته و مسیر مخالفت را در پیش گرفتند.
سنی: دلیل شما بر اثبات ولایت و جانشینی حضرت علی (علیه‌السلام) پس از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) چیست؟
شیعه: یکی از دلایل ما، آیه 55 سوره مائده، مشهور به آیه ولایت است. خداوند در این آیه می‌فرماید: «إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذِينَ ءَامَنُواْ الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَوةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكَوةَ وَ هُمْ رَاكِعُون.[مائده/55] سرپرست و ولىّ شما، تنها خداست و پيامبر او و آن‌ها كه ايمان آورده‏‌اند، همان‌ها كه نماز را برپا مى‏‌دارند، و در حال ركوع، زكات مى‏‌دهند.»؛ طبق گفتار علمای شما این آیه در شان امیرمؤمنان نازل شده است.[1] در این آیه از کلمه انما که بر حصر دلالت دارد، استفاده شده است، در این صورت تنها ولایت برای مصادیق بیان شده در آیه کاربرد دارد.
سنی: زمانی از انحصار کلمه انما استفاده می‌شود که اختلافی در کار باشد. زمان نزول این آیه شخص پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) زنده بوده و اختلافی وجود نداشته است؟[2]
شیعه: حصر کلمه انما گاهی برای رفع (شک به وجود آمده و آن‌را بر طرف می‌کند) و گاهی برای دفع (نمی‌گذارد که شکی ایجاد شود) است. در این آیه مشکلی نیست که حصر برای دفع شک باشد. افزون بر این زمخشری از علمای شما، انمای در آیه را، حصر کننده می‌داند.[3]
سنی: ظاهر آیه این است که زمان نزول آیه، ولایت برای خداوند، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) و امام علی (علیه‌السلام) بالفعل است و حال آن‌که امامت علی (علیه‌اسلام) پس از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) است.
شیعه: با دقت در آیه و فراز "ولیکم" می‌توان فهمید که یک ولایت بالفعل است و آن ولایت اصیل است. به بیانی دیگر می‌توان گفت که این آیه به صورت قضیه حقیقیه نازل شده است و نه قضیه خارجیه؛ یعنی به یک حقیقت که ولایت است، نظر دارد و نه در مقام اثبات حکم برای افراد با در نظر گرفتن وجود خارجی آن‌ها.[4]     

پی‌نوشت:

[1]. قوشچی، علی بن محمد، شرح تجرید العقائد، قم، منشورات الرضی، بی‌تا، ص 368.
[2]. رازی، فخر الدین، مفاتیح الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1420ه، ج 12، ص 386.
[3]. زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دار الکتاب العربی، 1407 ه، ج 1، ص 648.
[4]. گروهی از نویسندگان، امامت و ولایت در قرآن، ترجمه و تحقیق: مهدی حسین‌زاده یزدی، قم، نشر برگزیده، 1388ش، ص 94.