مطلب تفصیلی– یکی از عقاید اصلی فرقه اهل حق، "دُونادون" به معنای: خروج روح از بدنی و ورود آن در بدن دیگر بعد از مرگ،"است. [1]  که اساس این مسلک را تشکیل می‌دهد.[2] باور به "دونادون" به‌صورت مُستمر در میان پیروان این فرقه، توسط پیران و مرشدان آیین یاری، القاء شده است. ماهیت دونادون و تناسخ هردو یکی است و آن خروج روح از بدنی و ورود آن در بدن دیگر است. [3] اما پیروان آیین یاری بر این باور هستند که بین دونادون و تناسخ فرق وجود دارد و نمی‌توان دونادون را همان تناسخ دانست. [4] زیرا: اولاً: معتقدین به تناسخ ابتدا و انتهایی برای حلول روح در کالبد تعیین نمی‌کنند و بر این باور هستند که روح از ازل تا ابد در حال گردش است درحالی‌که یارسان برای این امر زمان مشخصی تعیین کرده است. از اولین زندگی تا هزارو یکمین زندگی پنجاه هزار سال طول می‌کشد و بعدازآن روح به منبع و مبدأ اصلی خود که حضرت حق‌تعالی باشد، بازمی‌گردد. [5] ثانیاً: معتقدان به تناسخ، باور به بهشت و دوزخ ندارند درحالی‌که معتقدان به دونادون بهشت و دوزخ راحتمی می‌دانند. [6] ثالثاً: برخی از پیروان فرقه اهل حق می‌گویند: "تفاوت دیگری هم قابل‌ذکر است و آن اینکه برخی از تناسخیان مثلاً هندویان، خوردن و آزردن حیوانات را ممنوع می‌دانند ولی یارسان هرچند آزردن حیوانات را ممنوع می‌دانند لیکن کشتن و قربانی کردن حیوانات را برای نذر و جزء آن جایز می‌دانند و حتی برای به‌جای آوردن  نذر تأکید شده که خود مستلزم ذبح حیوانات است.[7] رابعاً‍ً: یارسان دونادون را ضرورتی برای تکامل نفس تلقی نموده‌اند و حال آنکه در تناسخ از منظر معتقدان به آن مانند هندوها، تکامل و ترقی در گردش روح لحاظ نشده است. [8]
پیروان و سرسپردگان فرقه اهل حق باید توجه کنند که: اولاً: ماهیت تناسخ و دونادون یکی است و لحاظ کردن ابتدا و انتها برای دونادون، ماهیت این اعتقاد که طبق ادله عقلی و نقلی متواتر باطل دانسته شده است، را عوض نمی‌کند. ثانیاً‍ً: شما معتقد هستید که پس از هر مرگ ظاهری به اعمال روح رسیدگی می‌شود تا تکلیف این روح در جسم بعدی مشخص شود. [9] حال آیا معنا و مفهوم این سخن شما این نیست که بهشت و دوزخ در همین دنیا است؟ آیا این اندیشه  معاد را کم‌رنگ و عالم برزخ را از دایره اعتقادات خارج نمی‌کند؟ معاد و برزخی که در ادیان آسمانی و شرایع الهی به آنها تأکید شده است. ثالثاً: بسیاری از هندوها خوردن گوشت حیوانات را عملی غیراخلاقی می‌داند و برخی نیز به خاطر پرستش حیوان خاصی مثل گاو از خوردن گوشت آن پرهیز می‌کنند. حال شما پیروان آئین یاری باید بدانید که نخوردن گوشت حیوانات توسط هندوها و خوردن گوشت توسط شما ماهیت اعتقاد باطل دونادون را عوض نمی‌کند. رابعاً: پیروان  مسلک  اهل حق باید دقت کنند که: تکامل انسان مرهون گردش روح نیست، بلکه تکامل انسان در جسم واحد با اعمال نیکو صورت می‌گیرد و درثانی لحاظ کردن تکامل نفس در دونادون به‌هیچ‌عنوان ماهیت این اعتقاد را عوض نمی‌کند. خامساً: در برخی از منابع مطالعاتی اهل حق به‌صراحت به‌ واژه تناسخ اشاره‌شده است [10] و بیان‌شده است که اندیشه تناسخ و دونادون تا حدودی همانندی دارند. [11]
حال پیروان و سرسپردگان اهل حق که بیشتر از روی تعصب کورکورانه، معتقد به دونادون شده‌اند باید بدانند که القای تفاوت‌هایی مانند ابتدا و انتها برای گردش روح، باور به معاد، نخوردن گوشت حیوانات و باور به سیر تکامل با دونادون، ماهیت دونادون را که همان تناسخ است را عوض نمی‌کند و نشانگر این است که بزرگان و پیشوایان شما به جهت عدم علم و آگاهی از معارف دینی و آمیخته کردن معارف الهی با عقاید باطلی همچون تناسخ سبب گمراهی خود و شما مریدان گشته‌اند.   

پی‌نوشت:  
[1] اکبری، سید محمد، گلستان یارسان 1"دونادون"، بی‌جا، 1380، ص 22  
[2] صفی زاده، صدیق، نامه سرانجام یا کلام خزانه یکی از متون کهن یارستان، چاپ اول، تهران، هیرمند 1375، ص 190
[3] رستمی، منصور، بازشناسی آیین یارسان (اهل حق)، ج 1، چاپ اول، قم، رسالت یعقوبی، 1392، ص 70  
[4] می‌ره بیگی، سید طهمورث، ظهور حضرت سلطان اسحاق برزنجه ای، چاپ اول، کرمانشاه، موسسه چاپ قلم زرین، صص-44-43  
[5] همان، ص 44  
[6] اکبری، سید محمد، گلستان یارسان 1"دونادون"، بی‌جا، 1380، ص 22  
[7] همان، ص 27
[8] رستمی، منصور، بازشناسی آیین یارسان (اهل حق)، ج 1، چاپ اول، قم، رسالت یعقوبی، 1392، صص 68-67  
[9] اکبری، سید محمد، گلستان یارسان 1"دونادون"، بی‌جا، 1380، ص 146   
[10] القاصی، مجید، آئین یاری اندرز یاری رمز یاری، تهران، طهوری، 1362، ص 7 و 112  
[11] اکبری، سید محمد، گلستان یارسان 1"دونادون"، بی‌جا، 1380، ص 26