سماع موتی (شنیدن مردگان و یا شنواندن به مردگان) از جمله مقولاتی است که مورد پذیرش جهان اسلام بوده و اکنون نیز هست. این آموزه در عین حال که پاسداشت اهل قبور و بزرگان دین را به دنبال دارد، وسیله‌ای برای تقرب به خداوند از طریق عمل به دستورات او هم‌چون تعظیم شعائر نیز است. از این رو مکتب دیوبند[1] که یکی از جریان‌های فعال در عرصه بین‌المللی جهان اسلام است، سماع موتی را قبول داشته و به آن تاکید می‌کند. به گونه‌ای که سهارنپوری در این زمینه می‌نویسد: «سماع موتی از جمله مسائلی است که هیچ‌گونه اختلافی در میان فرق اسلامی تا سال 1374 ه.ق در آن یافت نمی‌شود.»[2]
دیوبندیه در همین راستا کتب متعددی به رشته تحریر در آورد که به عنوان نمونه می‌توان به آب حیات (محمد قاسم نانوتوری)، نشر الطیب فی ذکر الحبیب (اشرف علی تهانوی) و المهند علی المفند (خلیل احمد سهارنپوری) و...اشاره کرد.
اگرچه گروهی از مکتب دیوبندیه، ساز مخالفت با بدنه اصلی این جریان را نواختند، اما با مخالف شدید اکثریت واقع شدند. غلام الله خان از جمله این اشخاص است که به ادعای خود تفسیری با نام جواهر القرآن با محوریت توحید نگاشت و در آن به عقیده سماع موتی تاخت. به همین جهت از سوی علمای این جریان مورد مواخذه قرار گرفت، به گونه‌‎ای که او را از دایره دیوبند طرد کردند.[3]

پی‌نوشت:

[1]. مکتب دیوبند شامل عالمانی است که در فقه، حنفی و در اعتقاد اشعری – ماتریدی و در طریقت صوفی هستند. ایشان ضمن تاثیرپذیری از تفکرات عالمانی هم چون شیخ احمد سرهندی، شاه ولی الله دهلوی، محمد قاسم نانوتوی و رشید احمد گنگوهی به مدرسه ی دیوبند واقع در شهر دیوبند منتسب هستند. محمد طیب، علماء دیوبندیه عقیده و منهجا، تعریب: نور عالم خلیل امینی، هند، دار العلوم دیوبند، چاپ دوم، 1430 ه.ق؛ ص 72. الرحمن، سید طالب، الدیوبندیه تعریفها و عقائدها، ریاض، در الصمیعی، چاپ اول، 1419 ق؛ ص 9.
[2]. سهارنپوری، خلیل احمد، عقائد علماء اهل السنه الدیوبندیه (المهند علی المفند)، با تاییدات جدیده، تحقیق: شیخ عبد الشکور، لاهور، مکتبه مدنیه، بی‌تا؛ ص 152.
[3]. افغانی، شمس الدین بن محمد، جهود علماء الحنفیه فی ایطال عقائد القبوریه، دار الصمیعی، 1416 ق، بی‌جا؛ ج 2، ص 779.