پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ فرقه‌های مختلفی در طول تاریخ با همزیستی و مراوده با صوفیه از آن‌ها تأثیر پذیرفته تا جایی که حتی به شکل آنان درآمدند. ازجمله این فرقه‌ها، فرقه کرّامیه است که به پیروان ابوعبدالله کرّام گفته می‌شود. آنچه در اینجا به آن پرداخته می‌شود تعالیم و آموزه‌های این فرقه نیست بلکه محل بحث و نظر ما تأثیرپذیری، نزدیکی و هم‌شکلی این فرقه با تصوف و رنگ و بوی صوفیانه این فرقه است.
دوری از دنیا ازجمله مشخصه‌های این فرقه در تشابه با تصوف است. آن‌هم به شکلی که نه‌تنها خود بلکه دیگر مردم را نیز به خودداری از دنیا فراخوانده و به زندگی زاهدانه ترغیب می‌کردند. کما اینکه گفته شده که: «کرّامیان نمایشگر نهضتی فعال و زاهدانه بودند. آن‌ها می‌خواستند با شیوه رفتار خود بر دیگران اثر گذارند تا شیوه زندگانی‌شان را دگرگون سازند، و در اندرزهای خود دنیاپرستی مردم را نکوهش می‌کردند. پیدایش کرّامیان موجب شکاف در نهضت زاهدانه- عارفانه نیشابور گردید. [1]
ساختن خانقاه ازجمله مشخصه‌های فرقه‌های صوفیه است. اما کرّامیان نیز در همین امر با صوفیان دارای تشابهی عینی هستند. کما اینکه گفته شده است که این کرّامیان بودند که نهاد خانقاه و مدرسه را در اسلام بنیاد نهاده‌اند [2] پیروان عبدالله کرّام که عادت به اعتکاف در زوایا داشتند، بر سر قبر وی زاویه‌ای بنا کردند به نام خانقاه، که این خانقاه مرکز نشر تعالیم کرّامیان شد و بدین گونه کرّامیان بین مدرسه و خانقاه جمع کردند و در ایجاد مدرسه و تشویق خانقاه‌نشینی تأثیر قابل ملاحظه‌ای داشتند. [3]
همچنین به این نکته نیز اشاره شده است که کرّامیان نیز به‌مانند صوفیان خانقاه نشین بوده و امورات خود را همچون صوفیه از راه هدایا و اوقاف مردم می‌گذراندن و از پرداختن به اشتغال اجتناب می‌کردند. دراین‌باره گفته شده که: «کرّامیان که با بهره‌گیری از پایمردی و اوقاف جامعه‌های بزرگ‌تر زندگانی می‌کردند، به ساکنان این خانقاه‌ها اجازه می‌دادند که بنا به دستور ابن کرام از کار از برای امرارمعاش خودداری نموده زندگانی را وقف عبادت خداوند و فراخواندن دیگران به حقیقت نمایند.»[4] در اینجا به تشابهات متعددی بین کرّامیان و صوفیه اشاره شده است که رسیدن به حقیقت از دیگر تشابهات بین آن‌هاست که بارها در تعالیم و آموزه‌های خود به آن اشاره کرده‌اند. همچنین دوری کردن از اشتغال به بهانه توکل در بین کرّامیان عقیده‌ای است که برخاسته از عقیده برخی از صوفیه بود که کرّامیان نیز بر آن مُصر بودند.
همه این تشابهات بین کرّامیان و صوفیه در شکل، آراء و عقاید، دلالت بر این دارد که کرّامیه فرقه‌ای از فرقه‌های صوفیه بوده است. برخی از محققین و علما نیز که درباره عقاید تند و در برخی موارد کفرآمیز این فرقه سخن گفته‌اند این فرقه را از فرق صوفیه معرفی کرده و به بررسی زوایای اعتقادی آن‌ها پرداخته‌اند.

پی‌نوشت:
[1]. مادلونگ، ویلفرد، فرقه‌های اسلامی، مترجم ابوالقاسم سری، نشر اساطیر، تهران، 1390، ص 78
[2]. همان، ص 80
[3]. زرین‌کوب، عبدالحسین، جستجو در تصوف ایران، انتشارت امیرکبیر، چاپ دهم، تهران، 1390، ص 48
[4]. مادلونگ، ویلفرد، فرقه‌های اسلامی، مترجم ابوالقاسم سری، نشر اساطیر، تهران، 1390، ص 81