پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب- مخالفت‌ها با جریان تصوف از زمان آغاز این جریان در قرن دوم تا کنون ادامه داشته است. برخی از انحرافات تصوف در آثار ملل و نحل نویسان آمده است. از جمله آثار ملل و نحلی که از انحرافات تصوف سخن به میان آورده است، کتاب بیان الادیان است. بیان الادیان کتابی به زبان فارسی درباره فرقه‌ها و مذاهب اسلامی و قبل از اسلام، تالیف ابوالمعالی محمد بن نعمت بن عبیدالله (متوفی پس از ۴۸۵ق) است. در این کتاب برخی از فرقه‌های صوفیه قرن پنچم را نام برده و درباره ایشان می‌نویسد: «گروهی را ملامتی گویند که معصیت‌ها آشکار کنند، تا خلق ایشان را ملامت کنند، اما در باطن نهایت خوف از حضرت حق سبحانه و تعالی، داشته باشند. و گروهی در سماع والهی و تحیر نمایند، به ظاهر بر سر و دست زنند و به باطن گویند ما از حق می‌شنویم. و گروهی گویند ما عارفانیم دو بیتی‌ها و شعرهای مانند نهاده‌اند و می‌خوانند و بر آن رقص می‌کنند. و گروهی را شوقی گویند که سخن ایشان همه از شوق است و در جمله کسب کردن نکنند و کاهل پیشه باشند و دعوی علم غیب و فراست کنند.»[بیان الادیان، صص 87 و 88] ابوالمعالی در کتاب خود در قرن پنجم با بیان اعتقادات فرقه‌های مختلف تصوف، انحرافات ایشان را از مبانی اسلامی بیان کرده است.

پی‌نوشت:
علوی ابوالمعالی محمد ابن نعمت، بیان الادیان، مصحح دانش‌پژوه محمدتقی، انتشارات ادبی و تارخی موقوفات دکتر محمود افشار یزدی، 1376، صص 87 و 88