پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب- عقیده به شاهدبازی در میان صوفیه، ایشان را بر آن داشت تا در آثار خود از آن نام برده و برای آن شقوق مختلفی ارائه کنند و در برخی موارد جواب شبهات یا سوالات مطرح شده را پاسخ دهند. از میان کسانی که درباره شاهدبازی دارای تالیف است، احمد غزالی‌ست. دلبستگی احمد غزالی به جمال‌پرستی، او را وادار می‌کند تا به خاطر درخواست دوستی که با او انس زیادی داشته است، کتاب "سوانح" را بنویسد و آن را با اصطلاحات عشق مجازی از قبیل ناز و کرشمه و غنج و دلال و هجران و وصال، و ذکر تمثیل‌ها و حکایاتی از عشق مجازی همچون عشق محمود به ایاز، آرایش کند. این اثر نخستین کتابی است که مستقلا به زبان فارسی در باب عشق نوشته شده و نویسنده با دقتی کم نظیر پرده از حالات عشق و عاشق و معشوق برداشته است. این کتاب سرآغازی برای نوشتن کتاب‌های دیگر توسط افرادی هم سو با تفکر شاهدبازی شد و سد شکن این تفکر به حساب می‌آید، زیرا تا آن زمان کسی در این باره رساله یا کتابی مستقل به رشته تحریر درنیاورده بود.[نقد صوفی، ص 198]

 با این وجود اشخاصی همانند عین القضات همدانی و روزبهان بقلی و فخرالدین عراقی از جمله افرادی بودند که دلداده شاهدبازی و دنباله‌رو این تفکر به حساب می‌‌آیند و در این زمینه کتاب‌هایی نوشتند. جالب است کسانی که در میان صوفیه از جایگاه خاصی برخوردار هستند، در برخی موارد صاحبان عقایدی فاسد هستند که گویی جایگاه ایشان از مردم عوام هم پایین‌تر است و بی‌پروا به ترویج فساد و گمراه کردن مریدان صوفیه می‌پرداختند.

پی‌نوشت:
یوسف‌پور محمدکاظم، نقد صوفی، روزنه، تهران، 1391، ص 198