پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ یکی از نواصبی که احمد بن حنبل از او بسیار تجلیل کرده، حریز بن عثمان است. حریز بن عثمان دشمنی خودش با امیرالمؤمنین را در موارد مختلف و با شکل‌های متفاوت اظهار کرده و به اثبات رسانده است، که در زیر به برخی از آن‌ها اشاره می‌‌کنیم:

اسماعیل بن عیاش می‌گوید: «خودم از حریز بن عثمان شنیدم که می‌گفت: روایتی که از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) در مورد علی نقل می‌کنند که حضرت فرمودند: «أنت منّی بمنزلة هارون من موسی؛ جایگاه امام علی (علیه السّلام) نسبت به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) همانند جایگاه هارون به موسی است.» روایت درستی است، اما راوی بخشی از آن را اشتباه شنیده است. اسماعیل بن عیاش می‌گوید: پرسیدم کدام بخش از روایت درست نیست؟ حریز بن عثمان گفت: پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) نسبت به علی فرمودند: «أنت منّی مکان قارون من موسی؛ جایگاه امام علی (علیه السّلام) نسبت به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) همانند جایگاه قارون از موسی است.» اما راوی اشتباه شنیده است. پرسیدم: چه کسی این روایت را این‌گونه که تو می‌گویی نقل کرده است؟ گفت: از ولید بن عبدالملک شنیدم که بر بالای منابر این‌گونه نقل می‌کرد.»[1] این ماجرا یادآور ضرب المثل زیبای «به روباه گفتند: شاهدت کیست؟ گفت: دمم» می‌باشد.

اسماعیل بن عیاش در نقل دیگری چنین می‌گوید: «با حریز بن عثمان از مصر تا مکه همسفر بودم، من یک طرف کجاوه بودم و حریز بن عثمان در طرف دیگر کجاوه، در طی سفر به امیرالمؤمنین علی (علیه السّلام) دشنام می‌داد و آن حضرت را لعن می‌کرد.»[2] و جریر می‌گوید: «حریز بن عثمان، علی (علیه السّلام) را بر بالای منابر دشنام می‌داد.»[3] همچنین احمد بن سلیمان رهاوی می‌گوید: «به یزید بن هارون گفتند: حریز بن عثمان می‌گوید: علی را به خاطر کشتن پدرانم دوست ندارم. یزید بن هارون گفت: من این جمله را از او نشنیدم، اما شنیدم که می‌گفت: «لنا إمامنا و لکم إمامکم» یعنی معاویه و علی؛ در نقل دیگری از همین یزید بن هارون این‌گونه وارد شده است «لنا أمیر و لکم امیر.» معاویه امام و امیر ما و علی امام و امیر شماست.»[4]

حال احمد بن حنبل با علم به مواضع خصمانه حریز بن عثمان، نسبت به حضرت امیرالمؤمنین (علیه السّلام)، از وی تجلیل و دفاع کرده به گونه‌ای که درباره وی سه مرتبه واژه «ثقه» را به کار برده است، در حالی‌که درباره هیچ‌یک از روات این چنین سخن نگفته است. احمد درباره حریز چنین می‌گوید: حریز بن عثمان 300 حدیث دارد، «و هو صحیح الحدیث إلّا أنّه یحمل علی علی.[5] حریز صحیح الحدیث است، حدیثش صحیح است ولی به علی جسارت می‌کند»؛ هم‌چنین ابوداود می‌گوید: از احمد بن حنبل در مورد حریز بن عثمان پرسیدم. او در جواب گفت: «حریز بن عثمان ثقة ثقة ثقة.»[6]

پی‌نوشت:

[1]. تهذیب الکمال، مزی، دارالفکر، بیروت، ج 4، ص 237.
[2]. همان.
[3]. همان.
[4]. همان، ص 236.
[5]. همان، ص 235.
[6]. همان، ص 235.