پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ مسئله شفاعت یکی از اعتقادات مهم شیعه است که در نظر فرقه ضاله وهابیت و نیز برخی از فرق و مذاهب دیگر به شدت مورد حمله قرار گرفته است، چرا که به اعتقاد آن‌ها بحث شفاعت در حقیقت یک نوع چراغ سبزی است که پیشوایان شیعه به پیروان خود برای غوطه‌ور شدن در گناهان داده‌اند. این تفکر تا به حدّی رسوخ کرده که حتی مستشرقان غربی هم نسبت به این موضوع، قلم‌فرسایی کرده و مطالبی را خلاف واقع بیان داشته‌اند.[1] چرا که به اصل موضوع آن پی نبردند و آن را در ظاهر امر، یک نوع پارتی بازی و جلوگیری از اجرای قانون می‌دانند. پس برای روشن شدن آن مسئله، شفاعت را لغتاً و اصطلاحاً مورد بررسی قرار می‌دهیم و بعد به صورت مختصر، تشریحی از آن را بیان می‌کنیم.

تعریف شفاعت در لغت و اصطلاح

شفاعت در لغت به معنای ضمیمه کردن چیزی به چیز دیگر و جفت و زوج می‌باشد.[2]در اصطلاح به این معنا است که شخصی که وسیله و سبب ناقصی برای تقرب و نزدیکی به بزرگی را دارد، بخواهد آن را به کمک امر دیگری که واسطه است تکمیل کند و به عبارت روشن‌تر در حقیقت، آن واسطه را وسیله و به سبب ناقص خود ضمیمه می‌کند و آن‎چه را که قبلاً فرد بود را جفت کند و به منظور خود برسد، به‌طوری‌که اگر آن واسطه نبود، به علت ضعف وسیله‌ی خود نمی‌توانست به خواسته‌اش برسد.[3]

اثبات مسئله شفاعت با دلایل قرآنی

لذا برای اثبات مسئله شفاعت در قرآن می‌توان به برخی از آیات استناد کرد، از جمله: «مَن ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ.[بقره/255] کیست که نزد او –خداوند- به شفاعت برخیزد، مگر به فرمان و اجازه او.» و یا در این آیه شریفه که می‌فرماید: «لَا يَمْلِكُونَ الشَّفَاعَةَ إِلَّا مَنِ اتَّخَذَ عِندَ الرَّحْمَنِ عَهْدًا.[مریم/87] روز قیامت هیچ کس مالک شفاعت نباشد، مگر کسی‌که از خداوند رحمان عهدی گرفته باشد.» و یا در این آیه که می‌فرماید: «... وَلَا يَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضَى.[انبیاء/28] – مقربان الهی- از هیچ کس جز آن کسی‌که خدا از او راضی است، شفاعت نمی‌کنند.»

اثبات مسئله شفاعت در روایات شیعه و اهل سنت

و هم‌چنین در اثبات مسئله شفاعت در روایات شیعه و اهل سنت می‌توان به این‌گونه روایات متمسک شد، مثلاً در صحاح اهل سنت این روایات نقل شده است که برخی از نویسندگان تا 45 روایت ذیل این موضوع از کتب اهل سنت را جمع‌آوری کرده‌اند، از جمله آن روایات عبارتند از:
احمد بن حنبل از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) روایت می‌کند  که: «شفاعتی لمن شهد ان لا اله الاً الله مخلصاً.[4] شفاعت من برای کسی است که به لااله الاّ الله از روی اخلاص گواهی داده باشد.»
ابن ماجه روایت می‌کند که: «یشفع یوم القیامه ثلاثه: الانبیاء، ثمّ العلماء، ثمّ الشهداء.[5] در روز قیامت سه طایفه شفاعت می‌کنند، پیامبران، و پس از آن علماء، و پس از آن شهداء.» و بخاری در صحیح خود روایت کرده که خداوند به پیامبر خطاب کرد: «و قل تسمع، و سل تعطعه، و اشفع تشفع.[6] هر چه می‌خواهی بگو که سخنت پذیرفتنی است و هر چی می‌خواهی سؤال کن که به تو داده خواهد شد و هر چه می‌خواهی شفاعت کن که شفاعت تو مورد قبول است.»
در صحیح مسلم روایتی وارد شده که پیامبر فرمود: «انا اوّل شافع فی الجنّه.[7] من در روز قیامت اولین شفاعت کننده‌ هستم.»

دسته‌بندی‌احادیث وارده در باب شفاعت از سوی امامان شیعه

از طرف دیگر می‌توان احادیث وارده در باب شفاعت از سوی امامان شیعه را به چند دسته تقسیم کرد، مثلاً یک دسته روایات، احادیثی هستند که اصل وجود شفاعت را اثبات می‌کند، و پیامبر خودش و حضرت علی و اهل بیت خود را شافع برای مردم معرفی می‌کند.[8]
دسته دیگر روایاتی هستند که شفیعان را معرفی و کیفیت چگونگی شفاعت آنان را بیان می‌کند که عبارتند از پیامبر اکرم و اهل بیت آن حضرت، قرآن، انبیاء، ائمه، ملائکه، مومنین، شیعیان و...
و دسته آخر از روایات، احادیثی هستند که شرایط و موانع شفاعت را بیان می‌کنند، مثلاً در حدیثی از پیامبر اکرم، شفاعت حضرت فاطمه (سلام الله علیها) را برای زنانی ثابت می‌داند که اعمال واجب خود مثل نماز و روزه و حج و ... را به‌جا آورند و از دوست‌داران حضرت علی (علیه السلام) به‌حساب آیند.[9]
و نهایتاً احادیثی که ائمه معصومین (علیهم السلام) به هر کسی اجازه نداده‌اند که خود را شیعه اهل بیت معرفی کنند، تا مورد شفاعت آن‌ها قرار گیرند.[10] و با این ترفند مورد سوء‌استفاده قرار دهند و چهره‌ی پاک ائمه (علیهم السلام) را با این روش، آلوده جلوه دهند.
 

نتیجه گیری:

پس نتیجه این‌که مخالفین و گروه غُلات، علی‌رغم این‌گونه احادیث، باز اشکالاتی را مطرح می‌کنند و با عقاید بی‌بند وبار خود، مسیر اباحی‌گری را طی می‌کنند و آن را نوعی جلوگیری از اجرای قانون و رخنه دادن تبعیض در آن می‌دانند، به طوری‌که صراحتاً بیان می‌دارند که اگر روز محشری باشد، با وجود پیامبر و ائمه معصومین (علیهم السلام) شما پیروان اهل بیت هیچ غم و غصه‌ای نخورید و تا می‌توانید گناه کنید؛ چرا که صاحبان محشر آن‌ها هستند و شما را شفاعت می‌کنند و با طرح این موضوع در حقیقت بحث بی‌بند وباری را مطرح می‌کنند. در حقیقت غُلات اعمال خود را در قالب شیعه بودن و پیرو اهل بیت و امامان معصوم (علیهم السلام) بودن توجیه می‌کنند، تا شاید بتوانند از این روش به مطامع دنیایی و هوا و هوس خود برسند.

پی‌نوشت:

[1]. عقیده الشیعه، دونلوسن، مکتبه الخانجی، قاهره، مصر، ص333.
[2]. المفردات فی غریب القرآن، راغب اصفهانی، دارالقلم، دمشق، سوریه، (1412ق)، ص263.
[3]. المیزان، علامه طباطیایی، موسسه الاعلمی للمطبوعات، بیروت، لبنان، (1393ق)، ج1 ص157.
[4]. مسند، احمد بن حنبل، موسسه الرساله، بیروت، لبنان، (1421ق)، ج2 ص307.
[5]. سنن، ابن ماجه، دار احیاء الکتب العربی، بیروت، لبنان، تحقیق احمد عنابه، کتاب زهد باب 37.
[6]. صحیح بخاری، بخاری، دارالکتب العربی، بیروت، لبنان، کتاب التوحید، باب 19 حدیث 7410 ص1495.
[7]. صحیح مسلم، مسلم نیشابوری، دارالکتب العربی، بیروت، لبنان، تحقیق احمد عنابه، کتاب الایمان، باب انا اول الناس... حدیث 330 ص107.
[8]. مناقب، ابن شهر آشوب مازندرانی، مکتبه الحیدریه، نجف، عراق، (1376ق)، ج2 ص15.
[9]. بحار الانوار، علامه مجلسی، موسسه الوفاء، بیروت، لبنان، ج8 ص37 حدیث 13.
[10]. همان، ج8 ص59 حدیث 76.