پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ شیعیان از طرف اهل سنت مورد سؤال قرار می‌گیرند که چرا برای امام حسین (علیه السلام) از روز اول محرم عزاداری می‌شود، در صورتی‌که ایشان در روز دهم محرم به شهادت رسیده‌اند.

در جواب به آنان می‌گوییم:
عزاداری قبل از عاشورا، مقدمه ورود در عزاداری روز عاشورا و برای بهره‌مندی از آثار یادآوری قیام امام حسین (علیه السلام) است. اصل عزاداری برای امام حسین (علیه السلام) از دستورات و مستحبات اکید شرع مقدس است، اما شکل، نحوه و زمان آن، از عادات و رسوم عرف تأثیر می‌پذیرد. این نحوه عزاداری با تأسی از ائمه اطهار (علیهم السلام) انجام می‌شود و آن بزرگواران نیز از ابتدای محرم شروع به عزاداری و یادآوری امام حسین می‌کردند، چنان‌که امام رضا (علیه السلام) می‌فرمایند: «وقتی ماه محرم فرا می‌رسید، در پدرم، امام کاظم (علیه السلام) آثار شادی دیده نمی‌شد و همواره غمگین بودند، روز دهم، روز مصیبت و اندوه و گریه او بود و می‌فرمود: در این روز بود که حسین (علیه السلام) را به شهادت رساندند.»[1]

عزاداری به این شکل عمومی در دهه اول، یک رسم است، یک سنّت فرهنگی است که پیام‌ها و آثار خودش، (که از جمله‌ی آن، زنده نگه‌داشتن یاد این نهضت می‌باشد) را دارد. مراسم عزاداری در دهه اول محرم، یک ذکر عمومی است، که همه را متوجه می‌کند و آنان‌که از این نهضت بسیار دور شده‌اند را نزدیک می‌کند. لذا عزاداری عمومی پس از پایان دهه به اتمام می‌رسد، اما یاد امام حسین (علیه السلام)، حرکت، جهاد و خط او فراموش نمی‌شود.

این عزاداری‌ها در دهه اول محرم فرصت مناسبی است، برای تبیين اهداف عالی قیام حضرت سيد الشهداء (عليه السلام) و فلسفه سوگواری برای آن حضرت مانند: حيات مجدد اسلام و احيای سنت؛ حفظ مکتب و شريعت؛ تحکيم باورهای دينی مردم با آشنا شدن توده‌ها با معارف دينی؛ پيوند عميق عاطفی ميان امت والگوهای راستين؛ اعلام وفاداری نسبت به مظلوم و مخالفت با ظالم.

هم‌چنین بعد از عاشورا و شهادت امام حسین (عليه السلام) عزاداری، مختصرتر تا اربعین امام حسین (عليه السلام) نیز ادامه دارد و در اربعین به اوج شکوه و عظمت خود می‌رسد، به طوری‌که حتی گاهی عزاداری‌های اربعین از ایام محرم هم بیشتر می‌باشد. تا آن‌جا که زیارت امام حسین (عليه السلام) در اربعین و اقامه عزا در کنار آن حضرت، جزء نشانه‌های یک شیعه‌ی واقعی لقب می‌گیرد. چنان‌که در روایتی، امام حسن عسکری (عليه السلام) بدان اشاره کرده و می‌فرماید: «علامات مؤمن پنج چیز است: اقامه پنجاه و یک رکعت نماز در شبانه‌روز (هفده رکعت واجب و سی و چهار رکعت نافله)، زیارت اربعین، انگشتر به دست راست کردن، جبین را در سجده بر خاک گذاشتن، در نماز بسم الله الرحمن الرحیم را بلند گفتن.»[2]
از آن‌جایی که مصیبت سید الشهدا از اعظم مصائب است، لذا توصیه شده تا اربعین آن حضرت عزاداری شود، چنان‌که در روایتی از امام صادق (عليه السلام) نقل شده که فرمود: «ای زراره، آسمان چهل روز بر حسین (عليه السلام) خون گریه کرد و زمین چهل روز برای عزای آن حضرت گریست، به تیره و تار شدن و خورشید با کسوف و سرخی خود چهل روز گریست… و ملائکه الهی برای آن حضرت چهل روز گریستند.»[3]

بنابراین شروع مراسم عزاداری، قبل از سالروز شهادت امام حسین (عليه السلام) برای آمادگی و بهره‌مندی از آثار زنده نگه‌داشتن این نهضت الهی می‌باشد، و طبق راهنمایی ائمه اطهار، در تمام مناسبت‌ها یاد امام حسین (عليه السلام) احیا می‌گردد، که اوج آن در دهه‌ی اول محرم است.

پی‌نوشت:

[1]. «کان أبی إذا دخل شهر المحرم لا یری ضاحکا و کانت الکآبه تغلب علیه حتی یمضی منه عشره أیام فإذا کان یوم العاشر کان ذلک الیوم یوم مصیبته وحزنه وبکائه ویقول: هو الیوم الذی قتل فیه الحسین صلی الله علیه.» بحار الانوار، علامه مجلسی، بیروت: مؤسسة الوفاء، 1403ق، ج۴۴، ص۲۸۴.
[2]. «علامات المؤمنین خمس: صلاةُ الإحدی و الخمسین، و زیارةُ الاربعین، والتختم فی الیَمین، و تعفیرُ الجبین، و الجهر بِبِسم الله الرحمن الرحیم.» تهذیب الاحکام، شیخ طوسی، تهران: دار الكتب الإسلامية، 1365ش، ج۶، ص۵۲.
وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، قم: مؤسسة آل البيت، 1414ق، ج14، ص478.
[3]. «يا زرارة إن السماء بكت على الحسين أربعين صباحا بالدم، وإن الأرض بكت أربعين صباحا بالسواد، وإن الشمس بكت أربعين صباحا بالكسوف والحمرة، ...، وإن الملائكة بكت أربعين صباحا على الحسين.» بحار الانوار، علامه مجلسی، بیروت: مؤسسة الوفاء، 1403ق، ج45، ص206.
مستدرک الوسائل، میرزای نوری، بیروت: مؤسسة آل البيت (ع) لإحياء التراث، 1408ق، ج10، ص313.