پایگاه جامع فرق، ادیان و مذاهب_ دکتر عبدالحسین زرینکوب، در سال 1348 خورشیدی (9 سال پیش از انقلاب اسلامی) در پاسخ به یاوه‌گویی‌های باستان‌گرایان، دفاعیه‌ای تحت عنوان "کارنامه اسلام" نوشتند که شامل مجموعه مقالات و به صورت یک جلد کتاب به طبع رسیده و بارها -چه پیش از انقلاب و چه پس از انقلاب- تجدید چاپ شده است. فصل 25 این کتاب، به موضوع «اسلام و فرهنگ غرب» پرداخته و دفاعی صریح و روشن از جامعه مسلمین ارائه کرده است. در ادامه بخش‌هایی از این نوشتار را مرور می‌کنیم:

- «در اسپانيا علاقه به فرهنگ ‏اسلامى -كه فرهنگ قوم برتر محسوب مى‏‌شد- گهگاه به قدرى غلبه مى‏‌يافت كه حتى يك نويسنده متعصب‏ مسيحى –به نام آلوارو (Alvaro)- در سال 854 شكايت دارد از اينكه هموطنان مسيحى وى از اشعار و قصه‌‏هاى عرب لذت مى‏‌برند و آثار حكماء اسلامى را مى‏‌خوانند، نه براى‏ آنكه آنها را رد كنند بلكه به قصد آنكه در زبان عربى سبك بيان دلكش و درستى پيدا كنند».[1]

- «چندين قرن بعد از آلوارو، شكايت او را در زبان ‏پترارك شاعر ايتاليائى مى‌‏توان يافت كه با خشم و هيجان مى‏‌كوشيد ايتاليایی‌هاى عصر خويش را از حس تحسين و اعجابى كه نسبت‏ به مسلمين و اعراب دارند باز آورد. اين حس إعجاب نسبت ‏به فرهنگ و ادب‏ مسلمين تا حدى بود كه يك تن از پاپ‌ها -سيلوستر دوم- را نيز به آموختن ‏زبان عربى واداشته بود.»

- «آشنایى با زبان عربى و فرهنگ اسلامى در ايتاليا و فرانسه تا حدى محرك و انگيزه آن نهضت عظيم علمى و فكرى شد كه‏ بعدها رنسانس [2] خوانده شد و همه اروپا را به جنب و جوش آورد. بدين گونه ‏اروپا حتى رنسانس خود را تا حد قابل ملاحظه‏‌اى به مسلمين مديون‏ است. بيان اين دعوى نه حاجت‏ به مبالغه دارد، نه نياز به تعصب».

- «دنياى اسلام به قدر كافى افتخارات راستين دارد كه نيازى به گزاف و دعوى‏ نداشته باشد. با اين همه، ذكر اين سخنان اگر از آن حس حقارت نفس كه‏ هجوم تجاوزگرانه فرهنگ غربى در بعضى بی‌خبران ما بر انگيخته است ‏بكاهد رواست ليكن روا نيست كه توفيق گذشته ما را به دام غرور بيندازد، يا به دام تعصب و عناد».[3]

- «غرب به تمدن اسلامى خيلى‏ بيش از آنچه خود اعتراف دارد مديون است.»

پی‌نوشت:

[1]. بنگرید به 86/ Grunebaum, l, Islam Medieval
[2]. Renaissance
[3]. دکتر عبدالحسین زرینکوب، کارنامه اسلام، فصل 25.